Wat is narcisme? Narcistisch misbruik uitgelegd

Om te snappen wat narcisme echt is, moeten we de psyche van de mens begrijpen en wat iemand ertoe drijft om narcisme als levenswijze te omarmen. Als we dat eenmaal hebben vastgesteld, kunnen we definiëren wat een narcist is en waarom narcistisch misbruik ontstaat in een relatie met een narcist.

De psyche van de narcist begrijpen

We beginnen onze reis naar het begrijpen van wat narcisme is door te kijken naar de kern van de mens: hun ware zelf — de plek van emotie, instinct, intuïtie en voorouderlijke kracht.

Het ware zelf: wie we werkelijk zijn

Het Ware Zelf is de kiem van wie we kunnen zijn en bevat onze authentieke aard. Het is een energetische plek die barst van de levensenergie, die, als we het toestaan, onze kracht in de wereld op onvoorstelbare manieren vormgeeft.

Het Ware Zelf is goddelijk in zijn missie. Net als de zon is het doel ervan om helder te schijnen en het spel van de schepping te versterken. Maar net als de zon werpt het licht van het Ware Zelf een schaduw.

Als het Ware Zelf een altijd stralende, zich voortdurend uitbreidende ster is, kunnen de verschillende delen van de psyche worden gezien als zijn zonnestelsel. Het Ware Zelf ligt in het centrum van dit universum, waar het fotosynthese uitvoert en alles leven geeft. Wat het ertoe aanzet zich in de wereld te manifesteren, is wat Sigmund Freud het id noemde.

De narcistische drang naar plezier

Het id is het streven van het Ware Zelf naar genot en het vermijden van pijn; het wordt gedreven door driften, verlangens en behoeften.

Onze behoefte om geliefd en gezien te worden, ons verlangen naar seks, onze drang om verlating te vermijden, al deze driften en meer liggen ten grondslag aan het id.

Het id wordt aangedreven door het levensinstinct en werkt volgens wat Freud het ‘genotsprincipe’ noemde. Als je honger hebt, eet je.
Als je dorst hebt, drink je. Als je aandacht wilt, eis je die op. Als je iets leuk vindt, neem je het. Als iets ongemakkelijk is, vermijd je het. Als iemand je stoort, word je boos of stuur je hem weg.

Het id duwt ons weg van het doodsinstinct en drijft ons naar het leven. Net als een kind is het id blind in zijn streven naar bevrediging — totdat het natuurlijk geconfronteerd wordt met de gevolgen van zijn daden.

Het ego: een beeld van onszelf en de wereld

Onze driften kunnen botsen met die van anderen, en onze omgeving past zich niet altijd aan ons aan. Om te krijgen wat we willen, moeten we soms onze driften weerstaan. Om onze driften zo goed mogelijk te vervullen, moeten we misschien eerst de wereld om ons heen analyseren, voorspellen en begrijpen, wat een taak is voor de geest. Met elke ervaring vormen we uiteindelijk een kaart in onze hersenen voor hoe we het beste door onze omgeving kunnen navigeren.

Terwijl we ons door de wereld bewegen, beginnen we verschillen tussen onszelf en anderen op te merken. Sommige mensen lijken zelfverzekerd, anderen meer teruggetrokken. Sommigen zijn machtiger, anderen onderdanig.

Bovendien verandert de manier waarop mensen ons behandelen op basis van hoe we ons gedragen of niet gedragen. Door bepaalde driften te onderdrukken, merken we dat we beter worden behandeld. Andere instincten worden juist wel verwelkomd. Na verloop van tijd ontstaat er in ons hoofd een beeld van hoe meegaand de wereld is en wie we zijn daarin. Dit idee van wie we zijn en vooral wie we kunnen zijn, is ons ego.

Het ego is een constructie die de geest gebruikt om namens ons te onderhandelen en om te gaan met de wereld.

Het ego bepaalt hoe we ons in de wereld kunnen gedragen, niet alleen hoe we ons willen gedragen. Na verloop van tijd evolueert dit beeld van onszelf op basis van de boodschappen die we van onze omgeving krijgen. Als we voortdurend worden geprezen en liefde krijgen, gelooft ons ego dat we liefde waard zijn. Als we worden verwaarloosd, belachelijk gemaakt of in de steek gelaten, zien we onszelf als inherent slecht en leren we onze driften te onderdrukken.

De afdaling van de schaduw

Beginnend bij onze ouders, zullen er een aantal specifieke driften zijn die de wereld als onacceptabel beschouwt. In sommige gezinnen is huilen niet toegestaan, evenmin als protesteren of boos worden. Nieuwsgierigheid en opwinding kunnen worden onderdrukt door een intolerante ouder. Dit zorgt voor een enorme spanning tussen een Ware Zelf dat zich energiek wil uitbreiden, en een ego dat dit als ‘fout’ beschouwt.

Als onze driften botsen met de wereld, wordt de spanning te groot. Om hiermee om te gaan, wijzen we deze impulsen volledig af en bestempelen we ze als slecht. Toch verdwijnen ze niet. Ze blijven in ons, in een deel van het zelf dat Carl Jung de schaduw noemde.

De schaduw bevat de driften, verlangens, eigenschappen en behoeften die we niet konden bevredigen of uiten.

Omdat ze werden afgewezen door degenen van wie we hielden, en omdat ze zo pijnlijk waren, hebben we deze delen van onszelf afgescheiden en diep weggestopt, en ‘vergeten’. In het conflict tussen het vasthouden aan liefde en het uiten van onze authenticiteit, hebben we kernonderdelen van onszelf opgeofferd om geaccepteerd te worden. Naarmate we ouder werden, ontwikkelden we geheugenverlies om ervoor te zorgen dat we nooit geconfronteerd zouden worden met deze ‘gebrekkige’ delen, niet wetende dat het verleden ons uiteindelijk zou achtervolgen.

Het valse zelf: wie we zouden willen zijn

Tussen een rigide ego en een opgeblazen schaduw schuilt een ondraaglijke spanning. De gezondste manier om deze spanning los te laten is door aan die driften in onze omgeving toe te geven. Maar als we onze driften als slecht hebben bestempeld, blijft de spanning permanent aanwezig. We worden dan gedwongen om onze spanning te ventileren via verslavend gedrag en middelen, door ons te misdragen, te hard te werken, te veel te eten of te veel tv te kijken, en andere vormen van escapisme.

Een andere krachtige manier om de spanning van de schaduw los te laten is door middel van fantasie. Op deze manier kunnen we onze pijn verdoven en de illusie creëren dat we onze driften bevredigen. We stellen ons een perfect persoon voor die ons uit onze gevangenis van pijn zal redden. We dagdromen over hoe onze omstandigheden op magische wijze veranderen, of we visualiseren dat we naar een andere plek gaan waar het leven misschien beter is.

Fantasie kan ook het idee van wie we zijn, oftewel het ego, beïnvloeden. Als we constant afgewezen, verwaarloosd en slecht behandeld worden, leidt de spanning van de pijn die dit veroorzaakt ertoe dat we dit compenseren door ons voor te stellen dat we begeerlijk, speciaal of zelfs superieur zijn.

Hoewel dit verlichting kan bieden, botst het onvermijdelijk met de realiteit. Net als bij een drug hebben we, wanneer de fantasie uitgewerkt is, een hogere dosis nodig om weer terug te komen waar we waren.

Hoe sterker de schaduw, hoe krachtiger de fantasie moet zijn. In extreme gevallen, wanneer genoeg van het Ware Zelf in de schaduw wordt geworpen, gaat het verloren. Fantasie wordt dan de enige verdediging, waarbij het zich voorstellen van zichzelf als superieur zich kristalliseert in het ego en zich vormt tot een groots vals zelf; een constructie los van de werkelijkheid.

Het valse zelf is een denkbeeldig idee van wie iemand is, dat waargenomen gebreken en tekortkomingen compenseert.

Ondertussen ligt de schaduw op de loer met al zijn afgewezen delen, klaar om onverwachts uit te barsten. Er ontstaat een Koude Oorlog tussen de ‘totaal-slechte’ schaduw en het ‘totaal-goede’ grootsheid valse zelf, die elk moment heet kan worden. De grond wordt dan vruchtbaar voor narcisme om te groeien. Dit hele proces wordt gevoed door narcistische bevoorrading.

Wat is narcistische bevoorrading? De brandstof voor narcisme

Narcistische bevoorrading is het gezien, geaccepteerd en erkend worden door anderen, wat leidt tot een toename van vreugde, trots en macht.

Gezien en geaccepteerd worden door anderen legitimeert je ware zelf. Het kan een duizelingwekkend, bedwelmend gevoel zijn. Wanneer mensen aandacht aan ons besteden, op ons reageren, iets voor ons doen of ons iets geven, voeden ze ons met narcistische bevoorrading. Kortom, narcistische bevoorrading is het legitiem en gevalideerd worden door een ander.

Voor gezonde mensen helpt narcistische bevoorrading om een gezond zelfbeeld te behouden en hun behoeften vervuld te krijgen. Een zekere mate van narcistische bevoorrading is cruciaal voor een krachtig leven. Te veel ervan verstoort iemands gevoel van macht, genoeg ervan houdt de wereld draaiende.

In het geval van de narcist is het een drug die ze gebruiken om hun valse zelf te voeden.

Wat is narcisme?

Met dit overzicht van het ware zelf, het id, het ego, de schaduw, het valse zelf en narcistische bevoorrading, kunnen we teruggaan naar de belangrijke vraag: Wat is narcisme en wat is een narcist?

Figuurlijk gesproken is narcisme als het opblazen van een ballon. De ballon in deze metafoor staat voor het narcistische valse zelf en de helium is de narcistische bevoorrading.

Als iemand jouw aandacht heeft, krijgt hij helium voor zijn ballon. Als iemand jouw reactie kan sturen, krijgt hij ook helium voor zijn ballon om opgeblazen te blijven. Door iemand je medewerking en middelen te geven, kun je ook zijn ballon opblazen. Bevestiging van je talenten of uiterlijk is helium voor je narcistische ballon.

In het geval van een narcist zorgt deze opgeblazen ballon ervoor dat hij niet in aanraking komt met zijn kern trauma. Om aan hun schaduw te ontsnappen, begonnen ze hun valse zelf te versterken door aandacht, reacties, medewerking en bevestiging na te jagen. Ze ontdekten dat hoe meer ze hun ballon opbliezen, hoe meer macht ze voelden en hoe beter ze zich voelden.

De narcist werkte constant aan het behouden van deze toestand. Ze konden onder geen enkele omstandigheid het risico lopen dat iemand of iets hun ballon zou laten knappen. Dit brengt ons bij de volgende vraag.

Wat is een narcist?

Een narcist is iemand die:

A) zijn ware zelf volledig in de schaduw heeft gezet,

B) dit heeft vervangen door een verbeeld vals zelf dat hij op alle mogelijke manieren superieur acht,

C) dit valse zelf voortdurend moet voeden met narcistische bevoorrading,

D) dit alles in de hoop te voorkomen dat hij geconfronteerd wordt met zijn pijnlijke, afgewezen kern.

Een narcist is iemand die niet gezien, geaccepteerd en geliefd werd om wie hij werkelijk was, en daarom compenseerde door een misleidende, ‘superieure’ versie in zijn hoofd te creëren.

Om om te gaan met de spanning van het ontkennen van zijn authentieke behoeften, driften en impulsen, nam de narcist zijn toevlucht tot fantasie en creëerde een vals zelf waarmee hij met de wereld omging.

Meestal gaat iemand met de wereld om via het ego door iets te creëren wat Carl Jung de persona noemde. Een voorbeeld van een persona is een dokter die een patiënt ziet, of een politicus die zijn plicht doet. De persona komt met een set gedragingen en verwachtingen. Het is een praktische manier om een rol in de maatschappij te vervullen. Achter de persona blijft de echte aard van de persoon, die ze in privé laten zien.

In het geval van de narcist is hun persona hun valse zelf, dat maar één doel heeft: de pijn verbergen die voortkomt uit hun schaduw. De narcist vermijdt ten koste van alles zijn ware zelf, terwijl hij in zijn hoofd het beeld van zijn superieure zelf in stand houdt.

Om zijn superioriteit te behouden, heeft hij iemand nodig die inferieur is. Als gevolg daarvan moet de narcist zijn valse zelf versterken en voeden vanuit zijn omgeving, zelfs als dat betekent dat hij manipulatief, controlerend en misbruikend moet zijn.

Wat is narcistisch misbruik?

De narcist rent op een constante loopband en stort alles in het handhaven van zijn valse zelf, terwijl zijn schaduw voortdurend dreigt door te breken. Zolang hij echter ‘superieur’ is en narcistische bevoorrading krijgt, is alles in orde met de wereld. Deze drug mag onder geen enkele omstandigheid opraken.

De narcist handhaaft de superioriteit van zijn valse zelf met behulp van fantasie, schaamte en manipulatie — allemaal vormen van narcistisch misbruik.

1. Fantasie

Om altijd superieur te zijn, moet de narcist de realiteit trotseren. Daarvoor heeft hij zijn verbeelding nodig.

De narcist leeft in een fantasiewereld en als gevolg daarvan wordt iedereen die met hem omgaat gedwongen om aan deze fantasie mee te doen. De narcist zal daarom iedereen die hij waardig acht idealiseren en zich voorstellen dat deze oneindig loyaal, liefdevol, gul, aantrekkelijk, intelligent enzovoort is.

De narcist heeft maar twee criteria: een persoon moet ofwel super waardevol zijn, ofwel een perfecte bron van narcistische bevoorrading.

Dat wil zeggen dat de narcist alleen de perfecte persoon of de perfecte dienaar tolereert. De ene versterkt het gevoel van superioriteit van de narcist door associatie, de andere door onderwerping.

Iemand anders idealiseren is narcistisch misbruik omdat het hun beeld van zichzelf verandert en ze hun ware aard verwerpen. De narcist verdooft zijn doelpersoon met een ‘idealisatiedrug’ en vleit hem op alle mogelijke manieren. Niemand is perfect, maar de narcist weet zijn doelpersoon op de een of andere manier ervan te overtuigen dat hij dat wel is. Als de doelpersoon niet aan de hoge verwachtingen van de narcist voldoet, verandert het narcistische misbruik in een duistere vorm.

2. Beschamen

Als je niet aan de verwachtingen van de narcist voldoet, zal hij je belachelijk maken, bekritiseren, in twijfel trekken en aanvallen totdat je dat wel doet. Door je te beschamen, dwingt de narcist je om te branden van een gevoel van minderwaardigheid, met als gevolg dat je jezelf moet rehabiliteren.

Mensen voelen schaamte wanneer ze niet aan een norm voldoen.

Het is een noodzakelijke emotie die bedoeld is om ons in lijn te houden met de verwachtingen van onze groep. We hebben schaamte ontwikkeld omdat we ons moesten meten en aanpassen. We moesten een aantal vaardigheden en eigenschappen hebben en ons houden aan de morele normen van de groep. Telkens als we tekortschoten, voelden we ons beschaamd, wat ons aanspoorde om ons te verbeteren en zo onze overlevingskansen te vergroten.

Onthoud dat narcisten niet in de realiteit leven en niets minder dan perfectie verwachten. Ze verwachten dat anderen zich conformeren aan de rol van het perfecte wezen of de perfecte dienaar. Als gevolg daarvan zal hun doelpersoon nooit aan de verwachtingen van de narcist voldoen.

De schaamte die de narcist oplegt, gaat niet over een beter mens zijn in dienst van je stam, maar over het in stand houden van een vals zelfbeeld. De narcist maakt zijn doelpersoon te schande om hem te dwingen te voldoen aan zijn ideale beeld van perfectie, of om hem te dwingen narcistische bevoorrading te blijven geven.

De narcist moet echter ook de superieure zijn. Niemand kan op zijn niveau komen. Daarom zit je in een narcistische relatie klem tussen de druk om perfect of loyaal te zijn en de druk om je kleiner te voelen dan de narcist. Dit is de kern van narcistisch misbruik.

3. Manipulatie

De narcist negeert de realiteit om de illusie van specialiteit en superioriteit in stand te houden. Maar zoals we allemaal weten, dringt de realiteit zich op een hardnekkige manier op in ons leven. De uiteindelijke oplossing van de narcist is de realiteit te verdraaien door middel van manipulatie.

Daardoor zal de narcist liegen, ontkennen, afleiden, verzinnen en gaslighting toepassen om zijn waanideeën in stand te houden. Hij zal de waarheid over wat hij heeft bereikt verdraaien, ontkennen dat hij iets verkeerds heeft gedaan en je ronduit vertellen dat het niet zo is zoals jij het je herinnert. Het meest gekmakende aspect van narcistisch misbruik is dat het je dwingt om je eigen realiteit in twijfel te trekken.

De drie-eenheid van narcistisch misbruik is een vreselijke ervaring. Eerst maakt de narcist je week door je mee te voeren naar zijn fantasiewereld, vervolgens maakt hij je schaamte door je te dwingen te voldoen aan zijn perfectionistische normen, terwijl hij je realiteit manipuleert en vervormt om zijn innerlijke gevoel van gebrokenheid te verzachten. Het enige waar de narcist om geeft – zijn hoogste waarde en moraliteit – is het vermijden van zijn pijnlijke schaduw en het in stand houden van zijn misleidende, grandioze, ‘superieure’ valse zelf.

Dat is wat narcisme is. Het is een wasmachinecyclus die nooit eindigt, tenzij je stappen onderneemt om jezelf te informeren en te beschermen.