De oproep beantwoorden

Geef me een held en ik schrijf je een tragedie.

- F. Scott Fitzgerald

Als je ontwaakt uit een jarenlange coma, is ontsnappen aan narcistisch misbruik als herrijzen. De betovering is verbroken en je ziet de wereld met nieuwe ogen. Het leven krijgt weer kleur, hoop sijpelt terug in je hart en voor het eerst sinds lange tijd durf je weer te dromen van een betere toekomst.

Dan is de wittebroodsweken voorbij en valt de nacht. Je merkt dat de wereld zonder jou verder is gegaan, terwijl de naschokken van je beproeving weer naar boven komen. Golven van emoties, nachtmerries en zelfs paniekaanvallen lijken uit het niets te komen. Een tijdlang worstel je met je herstel, met goede en slechte dagen, waarbij je af en toe een moment van helderheid en focus bereikt. Op andere momenten word je ondergedompeld in een mist van wanhoop en verwarring. De verpletterende eenzaamheid lijkt nooit te eindigen.

Naarmate je herstel vordert, krijg je meer goede dagen en nemen de flashbacks af. Het lijkt alsof het ergste achter de rug is. Dit is een tijd om na te denken, om te begrijpen wat er is gebeurd. Je put troost uit het feit dat je inspanningen vruchten afwerpen. Je groeit en je geneest. Je kijkt met nieuwe helderheid vooruit en de realisaties dringen een voor een tot je door. Je merkt dat je vroegere onschuld plaats heeft gemaakt voor een groeiend bewustzijn en wijsheid. Je wordt volwassen en ontdekt confronterende waarheden over je wereld. Je ogen gaan open.

Er komt ook iets nieuws in je naar boven, dat kort na het verbreken van de betovering is verschenen. Je wordt nieuwsgierig naar dit ‘vreemde andere’, maar ook onrustig. Het schudt je fundamenten door elkaar en brengt een onheilspellende waarschuwing met zich mee. Je krijgt het gevoel dat niets meer hetzelfde zal zijn, dat je op een afgrond staat.

In plaats van weg te rennen, voel je je echter aangetrokken tot een grenzeloze wereld vol mogelijkheden. Uiteindelijk ga je verder met je leven, maar je kunt het niet laten om af en toe een kijkje te nemen in de donkere, mysterieuze grot. Die fluistert je toe, doet je trillen en trekt je naar zich toe met zijn aantrekkingskracht. Als je echter te ver naar binnen gaat, voel je je snel ongemakkelijk en richt je je aandacht weer op de buitenwereld met al zijn afleiding.

Wat je je nu misschien realiseert, is dat je geroepen wordt om een reis te ondernemen; een reis die je had moeten maken voordat narcisme je wereld verpestte. Ergens onderweg is wat begon met belofte en hoop, veranderd in een dystopisch, claustrofobisch doolhof zonder einde. Toch ben je weer opgedoken, klaar om de eerste stap terug te zetten naar je kracht. Je kijkt om je heen en ziet dat er buiten een leven is dat nog niet volledig geleefd is, terwijl binnenin je de as en het puin van narcistisch misbruik liggen.

Tot nu toe heb je de narcist ontmaskerd en stappen gezet op weg naar genezing. Die mysterieuze aanwezigheid in je wijst nu naar de toekomst, terwijl je diep van binnen weet dat de strijd nog niet voorbij is. Er voelt nog steeds iets onopgelost, en de vraag blijft: Ga je de uitdaging aan? Misschien ben je al op weg zonder dat je het beseft. Misschien vraag je je af wat dit pad is en hoe je reis eruit zal zien.

Joseph Campbell noemde het de heldenreis. Dit avonturenverhaal is in talloze vormen verteld, waarin een hoofdpersoon ‘thuis’ verlaat, talloze obstakels en uitdagingen overwint en vervolgens getransformeerd terugkeert. Van Hercules tot Perseus, tot Luke Skywalker en Wonder Woman, er is geen tekort aan heldenverhalen in onze cultuur, en er zijn geen tekenen dat dit fenomeen aan populariteit inboet. Iets in deze verhalen resoneert diep in ons, en dat is niet voor niets. Dat deze verhalen zo alomtegenwoordig zijn, kan ons ongevoelig maken voor hun betekenis en ons afleiden van hun doel, namelijk het ontwaken van de held in onszelf. Maar waarom zou je op reis gaan, lijden en dan getransformeerd terugkeren? Wat is het nut ervan? En hoe verhoudt zich dit tot het moderne leven?

Een rode draad in alle heldenverhalen is tegenslag. Zonder tegenslag zou heldendom niet nodig zijn. In elke versie van deze mythe is er iets mis met de wereld. Er is een kwaad dat moet worden bestreden en overwonnen. Tirannie heeft de samenleving in zijn greep en de mensen worden geconfronteerd met vreselijke ontberingen of zelfs de dood, tenzij iemand opstaat en iets doet.

Enter de held.

Meestal wordt de held door het lot in deze situatie gegooid of ‘uitverkoren’. Ze krijgen een roeping en weten dat ze moeten reageren. De held voelt zich nooit helemaal klaar voor de uitdaging, maar weet instinctief dat hij het in zich heeft om zich te bewijzen – als hij bereid is om tegenslagen te doorstaan. Of het nu in een verhaal is of in het echte leven, reageren op een roeping brengt altijd risico’s met zich mee. Helden worden niet voor niets geprezen. Ze nemen echte risico’s en dragen de gevolgen daarvan.

Voor ons is narcisme de tirannie die we moeten overwinnen. Om redenen die we later zullen onderzoeken, is het over ons gekomen en heeft het de natuurlijke orde van onze wereld verstoord. Om het te overwinnen, moeten we enorme uitdagingen aangaan. De doelpersoon van narcisme moet zijn identiteit afwerpen, afdalen in het hol van de leeuw, talloze demonen bevechten en vervolgens terugkeren, klaar om de wereld vanuit een hogere staat tegemoet te treden. Een deel van je kan hier tegenop zien, maar een ander deel kan enthousiast zijn om de uitdaging aan te gaan. Dat is je innerlijke held die ontwaakt.

De heldenreis is er om ons te begeleiden naar een gerealiseerd en zinvol leven. Er is geen standaardoplossing. Ieders pad is uniek en moet worden aangepast aan hun ware aard. Je losmaken van de narcist is één ding, groeien naar je hoogste potentieel is iets anders. De uiterlijke reis helpt je een leven op te bouwen dat de moeite waard is, in combinatie met een innerlijke reis naar het zelf. Zonder een uiterlijke reis kan er geen innerlijke reis zijn. De twee zijn met elkaar verweven.

Zo’n onderneming moet je niet lichtvaardig aangaan. Het vereist het hart van een held, iemand die bereid is om tot het uiterste van zijn geloof te gaan – en dan nog verder. Deze moderne spirituele reis vereist dat je weggaat van huis, dat wil zeggen je routine en comfortzone, en je in de diepten van je wezen begeeft. Op dit pad kom je een mysterieuze figuur tegen; iemand die er altijd al was, wachtend op de komst van zijn redder. Jij bent die redder, en jij bent de mysterieuze figuur.

Zoals je snel zult ontdekken, is deze raadselachtige ‘ander’ je goddelijke essentie, die je in staat stelt jezelf te realiseren en te groeien. Als je hier toegang toe krijgt, gaat er een wereld voor je open die niet alleen vol intens verdriet is, maar ook vol potentieel. Om redenen die je niet begrijpt, is deze goddelijke essentie gevangen gezet, alleen achtergelaten in de diepten van je ziel terwijl de narcist de controle over je geest overnam. Het is dit krachtige wezen dat je terug zult halen van je reis, en het zijn hun bovenmenselijke kwaliteiten die je zult integreren zodat je heelheid kunt vinden.

Zoals bij alle helden, heb je in jezelf de blauwdruk en de middelen om de persoon te worden die je bedoeld bent te zijn. De energie van de held zit in ons allemaal, geschonken door onze voorouders, die hun eigen reis naar de ziel hebben gemaakt om de uitdaging van hun tijd aan te gaan. We zijn hier omdat zij hun demonen onder ogen hebben gezien en hebben gewonnen. We zijn het resultaat van talloze generaties van succesvolle evolutie. Wat nu van ons wordt gevraagd, is dat we bereid zijn om onze voorouders te eren door ook de zware strijd aan te gaan. We moeten bereid zijn om uit elkaar te worden gerukt en weer in elkaar te worden gezet, om tot het uiterste te worden gedreven en opnieuw tevoorschijn te komen.

Dit is geen wishful thinking, maar een echt alchemistisch en psychologisch proces. Je moet heldenverhalen niet letterlijk nemen, ze wijzen alleen maar op een noodzakelijke menselijke onderneming. Dit proces leidt tot een kosmische uitbreiding van je bewustzijn, de evolutie van je geest, lichaam en ziel, en de ontdekking van onvoorstelbare wonderen.

Elke held die zich in de onderwereld waagt, krijgt onderweg hulp. Hoewel dit de vorm kan en waarschijnlijk ook moet aannemen van een therapeut, een steungroep of een goede vriend, zal hulp ook uit onverwachte hoek komen. Als je in de diepten van jezelf duikt, zul je bronnen ontdekken waarvan je dacht dat alleen anderen die hadden. Je zult merken dat elke moedige daad onverwachte beloningen met zich meebrengt, omdat periodes van pijn en frustratie uiteindelijk leiden tot een openbaring of doorbraak. Met elke kleine overwinning leer je dat je pijngrens hoog is en dat er in je een organisme schuilt dat zichzelf reguleert, ondersteunt en onvoorstelbaar wijs is. Hoe meer je dit organisme leert vertrouwen, hoe verder je zult komen.

Genezing van narcistisch misbruik is geen doel op zich; we doen het om onze innerlijke bronnen vrij te maken en ze te kanaliseren naar een hoger doel. Het was narcistisch misbruik dat ons in deze positie bracht, en het is de heldenreis die ons weer op koers brengt.

Pas als je een groot deel van de weg hebt afgelegd, zul je jezelf echt leren kennen. Als alles achter de rug is, kom je terug met ‘het goud’. Dat wil zeggen dat je in het bezit bent van een volledig gerealiseerd zelf dat je op ongelooflijke manieren kunt inzetten. Door vanuit dit ware zelf te leven, krijg je eindelijk een gevoel van zingeving en doelgerichtheid. Dat knagende gevoel van leegte verdwijnt geleidelijk en je relaties zijn niet langer disfunctioneel en misbruikend.

De dystopische wereld van de narcist is gevaarlijk. Narcisten zijn overal, altijd op zoek naar dominantie en controle. Narcissisme is een deel van de menselijke natuur, en dus ook kwaadaardig narcissisme. De magie ervan is grenzeloos.

Gelukkig voor jou geldt dat ook voor de kracht van je Ware Zelf.