Het verloren kind in een narcistische familie

Uniek zijn, spontaan zijn en je eigen gang gaan, dat telt niet in een narcistische familie. In plaats daarvan wordt iedereen gereduceerd tot een rol die het grootsheid van het valse zelf van de narcistische ouder dient.

De partner fungeert als een centrale pijler om de grootsheid van de narcist te legitimeren. De partner fungeert ook als een emotionele spons die de narcist beschermt tegen kwetsbaarheid ten opzichte van de kinderen. De partner blust meestal de brandjes en speelt thuis de vredestichter.

Het gouden kind wordt een uitdrukking van de ‘lichte’ kant van de grootsheid van de narcist. Zij zijn de protégés van de narcist; degene op wie de narcist zijn hoop en dromen vestigt.

Wat betreft de ‘donkere’ kant van de grootsheid van de narcist, moeten frustratie en negatieve emoties worden afgevoerd om de integriteit van het valse zelf te behouden. Een ‘superieur’ en ‘speciaal’ persoon kan immers geen gebreken hebben. Hiervoor fungeert de zondebok van de familie als uitlaatklep. De narcist maakt de zondebok te schande, vernederd hem, raast tegen hem en geeft hem de schuld van alles wat er misgaat. Waar het gouden kind geen kwaad kan doen, kan de zondebok niets goed doen.

Ten slotte is het goddelijke kind de mascotte van de narcist, die een ceremoniële rol speelt om de familie in het openbaar een positief imago te geven.

De enige persoon die geen duidelijke rol heeft, is het verloren kind. Zijn enige taak is om te zwijgen en nooit voor opschudding te zorgen.

Toegang geweigerd

Het verloren kind is meestal een middelste broer of zus, of in sommige gevallen het jongste kind. Zodra de narcist twee van de kinderen heeft gescheiden in ‘perfect’ en ‘walgelijk’, oftewel ‘goed’ en ‘slecht’, geven ze niets meer om de rest.

Dit is de meest simpele manier om het te bekijken. Er zijn natuurlijk uitzonderingen.

Sommige families hebben twee narcistische ouders en de kinderen kunnen worden gesplit in twee kampen, afhankelijk van hun geboortevolgorde en geslacht. Het goddelijke kind kan ook een uitzondering zijn. Net als het gouden kind kan het goddelijke kind geen kwaad doen. Wat hen echter onderscheidt, is dat er, in tegenstelling tot het gouden kind, niets van het goddelijke kind wordt verwacht. Het gouden kind moet voldoen aan de eisen van de narcistische ouder - competent, bijzonder en machtig worden volgens de visie van hun ouder. Het goddelijke kind daarentegen is ‘de baby’ en wordt aanbeden om het feit dat het de baby is. Je kunt het gouden kind zien als het ideale beeld dat de narcist van zichzelf heeft, en het goddelijke kind als het kind dat de ouder idealiter had kunnen zijn voordat zijn narcistische wond aan het licht kwam. Beide zijn projecties.

In sommige narcistische families wordt een kind aangewezen als surrogaatouder en krijgt het de taak om voor zijn jongere broers en zussen te zorgen. In dit geval krijgt de surrogaatouder een belangrijke positie die niets te maken heeft met de grootsheid van de narcist. Ze vervullen gewoon een functionele rol die de narcist bevrijdt van de druk van zijn opvoedingsrol.

Kinderen die er niet in slagen een positie te veroveren tijdens de ‘strijd’ om de rollen, blijven achter. Hoewel ze waarschijnlijk niet op straat worden gezet, gaan ze onbewust begrijpen dat er een VIP-sectie is in hun familie en dat zij daar niet bij horen.

De narcistische ouder gaat dan door met het handhaven van zijn ‘rijk’ van grootsheid en richt de schijnwerpers (en de duisternis) van zijn aandacht op de kinderen in de ‘club’. Ondertussen voelt het verloren kind zich steeds meer onzichtbaar. Het kan een tijdje tegen deze realiteit vechten en agressief proberen om aandacht te krijgen, maar de narcistische ouder zet het snel weer op zijn plaats. Na verloop van tijd wordt het verloren kind overspoeld door een dikke, zware, bijtende mist van schaamte, terwijl het steeds dieper wegzinkt in een waas van onduidelijkheid.

De duizeligheid van geen identiteit

In het ouderlijk huis vraagt niemand hoe het verloren kind zich voelt. Niemand stelt vragen of neemt de tijd om een oprecht moment met hen te delen. Tijdens gezinsgesprekken zit het verloren kind erbij als een mute. Als het verloren kind toch iets zegt, krijgt het misschien een lege blik voordat het gesprek zonder hem of haar verdergaat, of wordt het halverwege onderbroken. Niets wat het verloren kind zegt, wordt serieus genomen. Als het verloren kind depressief of verdrietig is, of ergens mee worstelt, merkt niemand dat of maakt het niemand iets uit.

Ondertussen leeft het verloren kind met een brandend gevoel van waardeloosheid. Het voelt alsof niemand hen ziet, hoort of om hen geeft. Zonder een spiegel van anderen die hen feedback, erkenning, goedkeuring of begeleiding geeft, verliest het verloren kind het besef van wie het is. Hun enige metgezel in hun eenzame wereld is schaamte; dat brandende gevoel van minderwaardigheid en waardeloosheid. Een donkere zwaarte neemt bezit van hen, terwijl ze zich steeds dieper in een innerlijke afgrond gezogen voelen, alsof ze in een oneindige ruimte zweven.

Het verloren kind ontwikkelt uiteindelijk een ‘schizoïde’ persoonlijkheid en raakt losgekoppeld van de wereld, die het door een psychologisch glazen raam ervaart. Niets voelt echt in deze toestand, zelfs het verloren kind zelf niet.

Gekweld door wanhoop en gekweld door de pijn van het niet erbij horen of zelfs niet bestaan, blijft het verloren kind door de donkere afgrond drijven, totdat het in de verte een licht ziet. Daar wacht hen Utopia.

Een nieuwe wereld vol mogelijkheden

De vervreemding van het verloren kind van zijn familie zet zich vaak voort in de echte wereld. Omdat ze geen basisvaardigheden hebben om met anderen om te gaan, hebben ze moeite om een plek te vinden in sociale kringen op school en in de gemeenschap. Ze brengen het grootste deel van hun tijd alleen door en voelen zich eenzaam, zelfs als ze omringd zijn door mensen. Ze kunnen speciale één-op-één relaties ontwikkelen met andere verloren kinderen, en dit kan uiteindelijk uitgroeien tot een vriendengroep van ‘buitenstaanders’. Toch blijft de innerlijke toestand van het verloren kind hetzelfde: ze voelen zich als een buitenaards wezen in de ruimte.

Zonder een wereld om zich mee te verbinden en met een groeiend gevoel van schaamte, trekt het verloren kind zich terug in zijn pijn en in zijn gedachten. Ze ontwikkelen vaak een rijke fantasie, waarin ze talloze scenario’s bedenken waarin mensen van hen houden of waarin ze de held zijn. Dit helpt hen om hun gevoel van onbemindheid en machteloosheid in de echte wereld te verzachten.

Het verloren kind ontwikkelt ook een lange reeks verliefdheden, waarbij het speciale liefdespartners uitkiest die hen zouden kunnen ‘kiezen’ en uit de vergetelheid halen. Deze verliefdheden blijven echter meestal in de verbeelding van het verloren kind, dat van een afstand staart en verlangt.

In hun vrije tijd kunnen verloren kinderen talloze uren doorbrengen met lezen, binge-watchen of videogames spelen. Deze afgescheiden toestand verdooft de pijn van het verloren kind en geeft hen een gevoel van rust en controle.

Verloren kinderen zullen vaak creatief bezig zijn. Ze doen dit intuïtief als een manier om vorm te geven aan de onbeschrijfelijke realiteit die hun leven is. Hoe kun je immers iets uitdrukken dat niet bestaat?

Omdat het verloren kind een groot deel van zijn leven een buitenstaander is, krijgt het een uniek overzicht over de wereld. Terwijl anderen zich bezighouden met de details en trivialiteiten van het dagelijks leven, ziet het verloren kind alleen het grote geheel. Onaangetast door het gebral en drama, en niet afgeleid door sociale verplichtingen, heeft het verloren kind niets dan tijd en ruimte. Ze brengen die tijd door met het observeren van de wereld, terwijl patronen en inzichten zich verzamelen in hun rijke verbeelding en ze verbanden beginnen te leggen die niemand anders ziet.

Een onmisbaar perspectief

De wereld is een chaotische en verwarrende plek. De voortdurende gebeurtenissen in ons leven en in de samenleving als geheel veroorzaken golven van overweldigende emoties en problemen. Iemand in huis laat elke dag weer zijn flosdraad op de wastafel liggen en je barst bijna uit je voegen. Twee goede vrienden van je spreken niet meer met elkaar en jij speelt diplomaat terwijl je slapeloze nachten hebt vanwege het drama. Je partner gedraagt zich de laatste tijd vreemd en afstandelijk. Door lange werkdagen wordt het steeds moeilijker om je belofte aan je basketbalteam na te komen. Dat zijn de eisen van het leven in een onderling verbonden wereld. Je hebt geen tijd om alles te verwerken, laat staan om zin te geven aan je leven.

En dan verschijnt het verloren kind ten tonele.

Het verloren kind merkt de rommel op de wastafel nauwelijks op, te zeer verdiept in zijn fantasiewereld. Vanuit zijn eenzame hoekje observeert hij koelbloedig het drama op school of op het werk en vraagt zich af of het overeenkomt met het psychologieboek dat hij het hele weekend heeft gelezen. Een kennis van hen, overweldigd en gestrest, merkt al snel dat het verloren kind niets doet en vertrouwt hem of haar zijn of haar relatieproblemen toe. Het verloren kind raadpleegt zijn rijke fantasie en diepgaande kennis en stelt iets voor waar de kennis nog nooit aan had gedacht. Half onder de indruk en half sceptisch bedankt de kennis het verloren kind en gaat verder met zijn dag, zich afvragend hoe hij dit verhelderende advies in praktijk zal brengen.

Hierin schuilt de paradox van het verloren kind. Vanuit hun vervangbare en wegwerpbare positie worden ze uniek en onmisbaar. Met hun creatieve manier van denken, encyclopedische kennis en overzicht kunnen verloren kinderen van onschatbare waarde zijn. In veel gevallen gaat deze waarde verloren, omdat het verloren kind, gekweld door een laag zelfbeeld en een gebrek aan daadkracht, in de vergetelheid blijft.

Voor het gelukkige verloren kind komt de wereld naar hen toe. In zo’n geval merkt iemand de uitzonderlijke waarde van het verloren kind op en moedigt hen aan om die te delen. Verloren kinderen zijn vaak beroemde schilders, productieve schrijvers en briljante filosofen. Ze gaan van verstoten door de wereld naar het overstijgen ervan, terwijl ze de samenleving op ondoorgrondelijke en onvoorstelbare manieren transformeren.

Als jij toevallig een verloren kind bent, weet dan dit: Je bent het waard. Maar alleen als je leert jezelf te zien. Sta op tot je hogere staat en leid je verloren innerlijke kind om je licht terug de wereld in te volgen.

God weet dat het je nodig heeft.