Effectief omgaan met een narcist

Omgaan met een narcist is een strijd die alleen de ingewijden kunnen winnen.

Je denkt dat je een narcist in je leven hebt. Deze persoon is arrogant, star, onaangenaam en heeft constant de behoefte om zich superieur te voelen. Of misschien heb je te maken met een verborgen narcist, en zijn de signalen minder duidelijk. Vaak is het niet gemakkelijk om dat te zien.

Om met een narcist om te gaan, heb je een strategie nodig. Je moet de signalen herkennen en het speelveld begrijpen. Zonder de juiste tegenmaatregelen blijf je kwetsbaar.

De strategie bestaat uit drie delen:

1. Begrijp de kracht van schaamte

Niemand kiest voor narcistisch misbruik. Het neemt langzaam bezit van je als je je niet bewust bent van wat er gebeurt. Voordat het meer openlijke misbruik de overhand krijgt, is een onevenwichtige schaamte de beste manier om te bepalen of je te maken hebt met een narcist.

Je kunt dit meestal zien aan de dagelijkse interacties van de narcist, die zich uiten in de vorm van:

• Een hatelijke opmerking.
• Een afkraak.
• Een dubbelzinnig compliment.
• Een grinnik.
• Een ‘opmerking’ over jou waardoor je aan jezelf gaat twijfelen.
• Jou iedere keer dat je spreekt, te overtroeven.

Dit zijn allemaal kleine duwtjes om je steeds meer in schaamte te duwen. Zo begint narcistisch misbruik. Nooit fouten toegeven, anderen de schuld geven van wat er misgaat, zichzelf opblazen door middel van verhalen; de narcist creëert een aura van ‘superioriteit’. Hierdoor dwingt hij je om je in vergelijking met hem minderwaardig te voelen.

Deze schijnbare ‘superioriteit’ is schaamteloosheid. Het creëert de illusie dat de narcist ‘boven’ je staat. Door consequent schaamteloos te zijn en je daarbij te beschamen, zonder dat je je daarvan bewust bent, breekt de narcist je geleidelijk af. Dit maakt je psychologisch kneedbaar genoeg om te controleren en te manipuleren.

Tekenen dat je schaamte ervaart door narcistisch misbruik zijn:

• Je begint je mentaal zwaar te voelen.
• Je hoofd wordt leeg.
• Je houding zakt in.
• Je begint aan jezelf te twijfelen.
• Je merkt dat je altijd in de verdediging schiet en jezelf moet verdedigen of uitleggen.

Wanneer de hitte hoger wordt

Als je met een narcist te maken hebt, observeer dan dit patroon van schaamte en oefen om het te herkennen wanneer het begint. Als dit patroon zich ontwikkelt zonder dat je het doorhebt, volgt narcistisch misbruik. Alleen door het op te merken en je terug te trekken, kun je jezelf beschermen.

Een uitstekende analogie voor schaamte is de kikker die vrolijk in een pan met langzaam kokend water zwemt. Tegen de tijd dat de kikker beseft wat er gebeurt, is het te laat. Door je steeds meer te beschamen binnen de relatie, voert de narcist in feite ‘de druk op’.

Schaamte weegt je neer, zorgt ervoor dat je aan jezelf gaat twijfelen en remt je wilskracht en trots. Je verlies je potentieel uit het oog. Hoe heter het water, om het zo maar te zeggen, hoe minder je in staat bent om tegen de narcist in te gaan.

Hoe weet je of je wordt onderworpen aan schaamte? Controleer de watertemperatuur.

Twijfel je constant aan jezelf? Voel je je zwaar, alsof er een donkere wolk boven je hoofd hangt? Voel je je minderwaardig en hopeloos? Dan heb je waarschijnlijk te maken met een narcist.

2. Word een meester in verbale sparring

Narcistisch misbruik begint altijd in je hoofd. De narcist wil je gedachten binnendringen, je perspectief op z’n kop zetten en je vervolgens van binnenuit herprogrammeren.

Gelukkig heb je veel middelen om dit af te weren. De sleutel is om de energie van de pogingen van de narcist om je te beschamen om te buigen of af te wenden.

De volgende trucs kunnen handig zijn als je met een narcist te maken hebt:

Verander van onderwerp

De narcist beoordeelt je, maakt je belachelijk of richt de aandacht op jou en je ‘hopeloosheid’.

Verander halverwege de monoloog of tirade van de narcist gewoon van onderwerp en ga over op iets heel alledaags. Doe dat zonder schroom en zonder waarschuwing. Het weer. Welke kleur shirt staat beter, zwart of wit? Hoe laat sluiten de winkels? Wat was de uitslag van de wedstrijd gisteravond?

Het belangrijkste is om het gesprek te depersonaliseren, de stroom van schaamte van de narcist te onderbreken en je interactie weer naar de oppervlakte te brengen. De narcist zal de verschuiving voelen, maar zal waarschijnlijk niets zeggen, omdat dat het ‘spel’ zou verstoren.

Ondervragen

Als de narcist grapjes maakt over het boek dat je leest, of hoe je je kamer hebt ingericht, of hoe je je haar hebt gestyled of geknipt, vraag dan rustig wat hij bedoelt. Vraag hem hoe hij het zou doen of wat hij zou kiezen, en waarom dat precies beter zou zijn.

Vraag hem ten slotte op welke waarheid zijn perspectief is gebaseerd. Zouden anderen het daarmee eens zijn? Zo ja, wie precies? Is er onderzoek gedaan naar de beste keuze van boeken om te lezen of hoe je een kamer moet inrichten? Wat waren de parameters van dat onderzoek?

Zou het misschien kunnen dat verschillende mensen verschillende oplossingen nodig hebben en dat dergelijke oplossingen misschien niet zo duidelijk zijn totdat je in de schoenen van een ander hebt gestaan?

De mogelijkheden voor een dergelijke reeks vragen zijn eindeloos, maar het effect is krachtig: ofwel haal je de wind uit de zeilen van de narcist, ofwel dwing je hem in een doodlopende straat. Als je volkomen kalm blijft, zal de narcist het moeilijk vinden om woedend te worden, aangezien hij degene lijkt te zijn die gek is, en niet jij.

Houd voet bij stuk

Als de narcist zegt dat het allemaal jouw schuld is, je beschuldigt of je belachelijk maakt, creëer dan ruimte daarvoor. Let op de gezichtsuitdrukking van de narcist, kijk hem in de ogen, blijf stil en let bewust op zijn groteske creatie. Bestudeer het als een wetenschapper, kijk hoe het tussen jullie beiden in staat, hoe het je doordringt, en laat het even hangen.

Wees bewust en aandachtig, en als je voelt dat je erin wordt meegezogen, haal dan diep adem en concentreer je op een specifiek gelaatstrek van de narcist. Veranker jezelf in het moment, en hoe ongemakkelijk het ook begint te voelen, houd vol.

Deze techniek is krachtig wanneer je met een narcist te maken hebt, omdat het de verantwoordelijkheid bij de narcist legt om de emotionele last van de uitwisseling te dragen, niet bij jou. Als gevolg daarvan wordt er langzaam een spiegel naar de narcist gekeerd en mislukt hun poging.

De narcist is een meester in het creëren van vorm, namelijk psychologische en emotionele vorm, en gebruikt dit om anderen te manipuleren zodat ze hem aandacht en narcistische bevoorrading geven. De ‘truc’ om met een narcist om te gaan, is om zijn creatie te zien voor wat het is en creatieve manieren te vinden om dit bloot te leggen. De narcist speelt een spel. Het is jouw taak om je terug te trekken of de spelregels in realtime te veranderen.

Wees wel voorzichtig om narcistische woede te vermijden.

3. Geef de narcist nooit het voordeel van de twijfel

We hebben geleerd om te vergeven en te vergeten. Maar als we te maken hebben met een narcist die zich niet aan dezelfde regels houdt, dan zal vergeven en vergeten ons alleen maar blootstellen aan nog meer misbruik.

Als een narcist je pijn doet, mag je daar best boos om worden. Dan kan hij je uitleggen waarom hij dat gedaan heeft, vertellen over iets vreselijks dat hem is overkomen, of dat hij het moest doen vanwege dit of dat. Hij zal je overspoelen met verklaringen, waarvan er veel je schuldgevoel en empathie oproepen.

Uiteindelijk zal deze stortvloed van ‘wroeging’ je uitputten en besluit je dat hij misschien wel een fout heeft gemaakt. Het is duidelijk dat hij zijn fout inziet. Misschien ben ik te streng, zeg je tegen jezelf. Misschien heb ik dit zelf veroorzaakt. Bovendien is het te vermoeiend om altijd afstandelijk te zijn. Ik laat het deze keer maar gaan. Het zal zeker niet nog een keer gebeuren.

Als de narcist je twijfel ziet, krijgt hij een kick. Je ‘zwakte’ is blootgelegd, de grenzen van je vastberadenheid zijn duidelijk geworden. De volgende keer zal het makkelijker zijn om je te breken, omdat er een precedent is geschapen. Hoe vervelend dat je zelfs zoveel weerstand hebt geboden.

In de meeste gevallen is het voordeel van de twijfel nodig voor een gezonde relatie. Bijvoorbeeld, een goede vriend of geliefde, die je door dik en dun heeft gesteund, maakt een fout. Hij of zij behandelt je slecht.

Maar als je alle goede en slechte kanten tegen elkaar afweegt, zie je dat er veel meer goede kanten zijn en besef je dat het verlies van de relatie een te hoge prijs zou zijn. Je accepteert de verontschuldiging, hij/zij doet wat nodig is en je hoopt op het beste.

Als je de narcist op zijn woord gelooft en hem het voordeel van de twijfel geeft, is dat vragen om problemen. Je laat hem daarmee zien dat je gemanipuleerd en gecontroleerd kunt worden als hij maar de juiste dingen zegt. Het voordeel van de twijfel is alleen geschikt voor een door de strijd beproefde relatie, en alleen als uitzondering. Geef het nooit aan een narcist.