Een narcist verdient empathie - maar niet die van jou

Narcisten krijgen steeds meer de reputatie van onverbeterlijke slechteriken die ons medelijden of empathie niet verdienen. Omdat het loslaten van je grenzen tegenover een narcist hem alleen maar aanmoedigt om je aandacht en energie als wapen te gebruiken, zijn duidelijke grenzen en ontspannen waakzaamheid altijd nodig. Zonder uitzonderingen.

Veel doelpersonen van narcisten zijn verleid door het idee dat als ze net genoeg liefde en empathie tonen, de narcist de weg terug naar zijn eigen hart zal vinden. Een pijnlijke les wacht zulke mensen.

Als we kijken naar mogelijke genezingsmethoden voor narcisten, komen we in een kip-of-ei-scenario terecht. In hun kindertijd werd een narcist niet gezien, gewaardeerd of geliefd om wie hij was, en daarom ontwikkelde hij een groots vals zelf om de pijn te overleven. De weg naar genezing loopt via liefde. Velen van ons weten dit. Toch vermijdt en misbruikt de narcist liefde. Dat roept de vraag op: als iemand geen liefde heeft gekregen of getoond, hoe kan hij dan genezen zonder liefde?

Het antwoord, hoe gek het ook mag klinken, is dat de narcist van zichzelf moet houden.

Deze uitspraak kan shock, afschuw of wild gekakel oproepen bij iedereen die diep getroffen is door narcistisch misbruik. Toch moeten we er rekening mee houden dat de term ‘narcist’ pas sinds kort in het huidige tijdsbeeld is opgedoken. Het bewustzijn breidt zich in een razend tempo uit. Ons begrip van cluster-b-persoonlijkheden groeit voortdurend, en narcisten – zowel openlijk als verborgen – tonen interesse.

In de vorige eeuw kon een narcist zijn misbruik uiten en zijn doelpersoon in een neerwaartse spiraal achterlaten zonder dat iemand er iets van merkte. Met een primitief begrip van de dynamiek van misbruik was een doelpersoon gedoemd om keer op keer te lijden. Nu worden we wijzer. We leren elke nuance en truc uit het arsenaal van de narcist. We oefenen in zelfzorg en het stellen van grenzen. We genezen, evolueren en worden sterker. Als we eenmaal zijn afgebrand, leren we sneller dan onze voorouders ooit hadden kunnen denken, en passen we ons aan. De mogelijkheden voor narcisten om anderen uit te buiten nemen snel af. De dag van de afrekening nadert, zowel voor de individuele narcist als voor narcisme als ‘ideologie’ in het algemeen. De beloning voor de inspanning is misschien niet meer de moeite waard.

Wat moet een narcist dan doen? Gelukkig ontwikkelen we niet alleen ons vermogen om de pathologie te herkennen. Plantaardige medicijnen en psychedelica zijn in opkomst als geneeswijze. Therapie wordt steeds toegankelijker. Overal ontstaan mannen- en vrouwenkringen, danscirkels en spirituele groepen, die authenticiteit en gemeenschap nastreven. De voordelen van echt zijn nemen toe, terwijl de beloningen voor narcisme afnemen – in ieder geval op relationeel niveau.

De narcist kan op een kruispunt komen, waar hij aan de ene kant een leven van uitbuiting, misbruik en leegte ziet, en aan de andere kant een leven van genezing, betekenis en gemeenschap. Misschien, heel misschien, zullen de prikkels voldoende zijn om voor authenticiteit te kiezen.

Maar deze weg zal niet gemakkelijk zijn. Hij is onverhard en op veel plaatsen hobbelig. Hij voert door dichte bossen en verraderlijke jungles, waar gevaarlijke beesten op de loer liggen. Toch is dit alleen de innerlijke reis. De uiterlijke reis kan voldoende veilige plekken en kansen voor genezing bieden – als de narcist maar de moed kan opbrengen.

Bovenal zal een narcist de kunst van zelfacceptatie, zelfbegrip en zelfliefde moeten leren. Dit zijn de trouwe metgezellen van de narcist op zijn reis naar zijn donkere innerlijke diepten. En naarmate de narcist vordert en zijn schaamte begint te transformeren, zal de motivatie om door te gaan steeds groter worden.

Niemand zou een narcist moeten tolereren, onvoorwaardelijk van hem moeten houden, zich in hem moeten inleven, hem moeten proberen te veranderen of zijn schaduw moeten willen genezen – behalve de narcist zelf. Als de narcist zijn pijn geen moment kan verdragen, waarom zou iemand anders dat dan wel moeten? Het pad is van hen, en van hen alleen.

Wij als collectief staan voor een even uitdagend kruispunt. Met online dating, online porno en sociale media die onze samenleving veranderen in een samenleving die narcisme en uitbuiting beloont, welke richting zullen we inslaan? De weg terug naar elkaar, of het zelfgenoegzame pad naar versnippering, leegte en ondergang?

Een narcist moet zijn valse zelf laten vallen en zijn demonen onder ogen zien. Naarmate ze vorderen op hun reis, kunnen anderen op een begrensde manier contact met hen maken, met wederzijdse genezing en groei in gedachten. Maar zolang een narcist zijn valse zelf in stand houdt en weigert naar binnen te kijken, zolang hij die verslavende kick van narcistische bevoorrading blijft najagen, blijft hij een gevaar voor anderen — en moet hij dienovereenkomstig worden behandeld.

De bal ligt in jouw veld, narcist.