De verborgen narcist ontmaskerd

Een narcist is niet altijd wat je denkt.

In plaats van te denken dat ze altijd opvallend en arrogant zijn en aandacht willen, is het handiger om ze te zien als een roofdier dat in de oceaan op de loer ligt. De narcist die we kennen en haten, de openlijke narcist, brengt gewoon het grootste deel van zijn tijd boven water door. De verborgen narcist daarentegen ligt op de loer in de diepte en wacht zijn moment af.

Ook wel bekend als de ‘kwetsbare narcist’, vertegenwoordigt de verborgen narcist narcisme in zijn ongemanifesteerde vorm. Kortom, de verborgen narcist draagt het zaadje van narcisme in zich. En net als elk zaadje heeft hij alleen de juiste omstandigheden nodig om te groeien. Dit is misschien wel wat de verborgen narcist zo angstaanjagend maakt: dat zaadje kan in iedereen met een complex trauma uit zijn kindertijd aanwezig zijn.

De verborgen narcist kan worden vergeleken met Voldemort uit de Harry Potter-serie. Als baby overleefde Harry Voldemorts dodelijke vloek dankzij de bescherming van zijn moeders liefde, die Voldemorts spreuk terugkaatste naar de schurk. Voldemorts lichaam werd vervolgens vernietigd, waardoor hij in een verzwakte toestand in de onderwereld terechtkwam, waar hij zijn tijd afwachtte tot hij een gastheer kon vinden om weer volledig aan de macht te komen.

Dit is wat een verborgen narcist is: een verzwakte ‘tovenaar’ die op het juiste moment wacht om weer ‘dominant’ te worden.

Het fundamentele kenmerk van een verborgen narcist

Narcisten in alle vormen hebben dezelfde kernwond: ze werden niet gezien en niet geliefd om wie ze werkelijk waren. Om met de verpletterende schaamte van deze realiteit om te gaan, compenseerden ze door hun authentieke zelf te verwerpen en zich in plaats daarvan te identificeren met een groots vals zelf, waarbij ze een ingebeelde, ‘superieure’ versie van zichzelf tevoorschijn toverden die ‘waardig’ was om door iedereen gezien en geliefd te worden.

Wat openlijke narcisten onderscheidt, is hoe ze een manier hebben gevonden om hun valse zelf in de wereld te laten zien. Een openlijke narcist werd meestal aangemoedigd door een narcistische ouder om zich op een bepaalde manier te gedragen, in de hoop dat de ouder via het ‘succes’ van hun kind narcistische voorraad kon krijgen. Dit is typisch hoe een levenslange openlijke narcist wordt gevormd: ze zijn de protégés van narcistische ouders.

De verborgen narcist werd daarentegen nooit aangemoedigd. Integendeel, zij hebben chronische emotionele verwaarlozing en/of chronisch misbruik meegemaakt. Naarmate hun gevoel van gebrekkigheid, gebrokenheid en onbeminnelijkheid uitgroeide tot giftige schaamte, klampen zij zich vast aan hun valse zelf, in de hoop dat dit hen redding kan bieden in een ingebeelde toekomst. Terwijl deze verborgen narcist zich in de echte wereld onbeduidend voelde, bleef hij in zijn fantasie de meest geliefde en bijzondere persoon die ooit had bestaan. De grootsheid van de verborgen narcist wervelt in zijn fantasie, voedt fantasieën over grootsheid, of stelt de verborgen narcist op zijn minst gerust over zijn bijzonderheid – ondanks wat de wereld hem vertelde.

Dit zaadje kan jarenlang sluimeren, wachtend op de juiste kans. Ondertussen klampen verborgen narcisten, verlamd door overweldigende schaamte en minderwaardigheid, zich in hun vroege leven vast aan anderen voor bevestiging. Om deze reden kunnen veel verborgen narcisten worden aangezien voor codependents, aardige mensen of ‘verlegen’. Ze gedragen zich meestal op hun best en blijven uit de schijnwerpers, waarbij ze ervoor kiezen om in plaats daarvan in hun verbeelding in de schijnwerpers te blijven staan.

Omdat ze het zelfvertrouwen, de wilskracht en de vaardigheden missen om dit gedrag permanent vol te houden, komt de grootsheid van de verborgen narcist meestal in uitbarstingen naar boven. Ze kunnen opschepperig de aandacht opeisen, maar zich plotseling terugtrekken wanneer ze getriggerd worden of niet de reactie krijgen die ze verwachtten. Verborgen narcisten zijn extreem lichtgeraakt en gevoelig voor schaamte.

Als de verborgen, kwetsbare narcist in contact komt met iemand met een lager zelfbeeld dan hijzelf, krijgt hij een golf van grootsheid omdat hij zich in vergelijking daarmee machtiger, competenter en specialer voelt. Om deze reden vormen verborgen narcisten meestal duo’s met mensen die een verlamd laag zelfvertrouwen hebben. Hierdoor blijft de kwetsbare narcist onbetwist en in controle.

Soms komt de grootsheid van de verborgen narcist naar boven in tijden van stress of als hun leven in de war is. Als ze te maken krijgen met een relatiebreuk, een mislukte carrière of publieke vernedering, gaan ze nog meer hun grootsheid laten zien om de schaamte te verdrijven. Als ze in de echte wereld geen uitlaatklep hebben, trekken ze zich terug in hun fantasie en gaan ze verslavende dingen doen of middelen gebruiken, zich afsluiten en afleiden. Ondertussen versterken ze hun valse zelf van binnenuit, waarbij ze putten uit de kracht van fantasie om zichzelf als superieur en bijzonder voor te stellen.

De signalen van een verborgen narcist herkennen

Verborgen narcisten staan erom bekend dat ze vriendelijk, zachtaardig en ronduit onbaatzuchtig overkomen. Toch zijn de signalen er. Verborgen narcisten zijn, net als hun openlijke tegenhangers, geneigd om anderen te idealiseren, af te waarderen en weg te gooien. Ze hebben vaak stormachtige romances en vriendschappen die in het begin fel oplaaien, maar snel weer uitdoven. De verborgen narcist sluit zich vaak aan bij een openlijke narcist om zich aan diens schijnbare zelfvertrouwen te hangen, in de hoop zichzelf daarmee te verheffen. Als dat niet lukt, zoekt de verborgen narcist minder zelfverzekerde tegenhangers om zich in vergelijking daarmee superieur te voelen.

Het is vooral belangrijk om op te letten voor de ‘uitbarstingen’ van grootsheid van kwetsbare narcisten. Ze kunnen zich meestal vriendelijk en aardig gedragen en zich in alle bochten wringen om mensen tevreden te stellen, maar in bepaalde situaties plotseling hardvochtig of arrogant worden. Verborgen narcisten hebben ook de neiging om mensen aan te trekken met beloften van perfecte liefde en groot succes, waarbij ze een fantasiewereld creëren om hun doelpersonen te paaien en narcistische voorraad te verzamelen.

Omdat ze niet tegen blootstelling kunnen, zijn verborgen narcisten gevoelig voor kritiek. Ze reageren ook passief-agressief als ze gefrustreerd zijn, waarbij ze anderen willen provoceren terwijl ze hun bedoelingen verbergen achter ‘advies geven’ of ‘iets opmerken’.

Dus hoewel de verborgen narcist meestal onder de oppervlakte van zijn onderbewustzijn schuilt, zoals alle roofdieren, komt hij uiteindelijk toch boven water. De signalen zijn er, als je weet waar je op moet letten.

Ben ik een verborgen narcist?

Hoewel narcisme een reactie is op complexe trauma’s uit de kindertijd, moet niet iedereen met een trauma als narcist worden bestempeld. Het spookachtige karakter van verborgen narcisme maakt dat echter moeilijk, net als het feit dat narcistisch gedrag op een spectrum bestaat. Borderlines gebruiken bijvoorbeeld vaak hun grootsheid als wapen om verpletterende gevoelens van schaamte af te weren. Ze idealiseren en afwaarderen ook, wat vaak leidt tot het uiteindelijk weggooien van anderen. Hoewel het gedrag aan de oppervlakte narcistisch kan lijken, is de onderliggende intentie anders. De grens tussen borderline, verborgen narcisten en openlijk narcisten kan inderdaad vaag zijn.

Veel verborgen narcisten krijgen nooit de kans om hun narcisme volledig te uiten. In plaats daarvan worden ze meegezogen in narcistische structuren en worden ze gedwongen om in een ondergeschikte, afhankelijke positie te blijven. Ze kunnen een dominante partner hebben of worstelen met armoede, tegenslag en levenscrises. De verborgen narcist kan ook te koppig zijn om de waarheid te erkennen en zijn toevlucht nemen tot ontkenning, afleiding en opzettelijke ‘onwetendheid’, waarbij hij ervoor kiest om anderen de schuld te geven van zijn tegenslagen. Veel traditionele samenlevingen keuren narcistische gedrag af, waardoor de verborgen narcist zich in het openbaar gedeisd moet houden en zijn narcistische trekjes alleen thuis bij zijn familie laat zien, terwijl hij in het openbaar glimlacht en in privé misbruik uitdeelt.

Maar in een wereld die geobsedeerd is door ‘invloed’ op sociale media, internetroem en new age spiritualiteit, heeft de verborgen narcist meer redenen om uit de schaduw te treden. Narcissisme wordt beloond in de huidige samenleving.

Een narcistische persoonlijkheidsstoornis moet worden gediagnosticeerd door een gekwalificeerde arts, waarbij het grootsheidszuchtige valse zelf hardnekkig en chronisch genoeg moet zijn om een diagnose te rechtvaardigen. Dat gezegd hebbende, kan het bewustzijn van de aard en eigenschappen van een verborgen narcist ons helpen te voorkomen dat we worden overrompeld – niet alleen wanneer verborgen narcisme de kop opsteekt bij degenen van wie we houden, maar ook bij onszelf.