De narcistische familie uitgelegd

De redenen voor disfunctioneren van gezinnen kunnen heel verschillend zijn. Vaak is een van de ouders verslaafd aan alcohol of drugs. Dit soort problemen zijn makkelijk te herkennen. Een verborgen oorzaak van disfunctioneren van gezinnen, die moeilijker te zien is, is narcisme, dat de kern vormt van een narcistische familie.

In een gezond gezin zijn de ouders emotioneel zelfverzekerd en leiden ze een evenwichtig, dynamisch leven. Ze hebben een netwerk van steun om zich heen en hun keuze om kinderen te krijgen kwam op natuurlijke wijze. Daardoor zijn ze in staat om hun kinderen op te voeden en te ondersteunen in hun groei, totdat de kinderen klaar zijn om zich te onderscheiden en hun autonomie te verwerven.

Gezonde ouders zijn empathisch genoeg zodat hun kinderen zich veilig voelen in hun band met hen, en ze hebben genoeg gezond schaamtegevoel zodat de kinderen opgroeien met een hoog zelfbeeld. Gezonde ouders vertrouwen op eerlijke communicatie om orde in huis te scheppen, niet op autoritaire regels.

In een narcistische familie daarentegen hebben de ouders al lang het contact met hun ware zelf verloren en leven ze via een narcistisch valse zelf. Voor de narcistische ouder staat het gezin voor twee dingen: een statussymbool en een entiteit waarover ze kunnen beschikken. Wat een zorgzame en liefdevolle structuur zou moeten zijn om gezonde kinderen op te voeden, wordt in plaats daarvan een bron van narcistische bevoorrading.

In zo’n gezin wegen de behoeften van de narcist zwaarder dan die van alle anderen, en moeten de partner en kinderen de narcistische ouder dienen. De onverzadigbare honger van de narcist naar controle en narcistische bevoorrading gaat netjes schuil achter het masker van een liefdevol gezin.

Om deze structuur te laten functioneren, moeten de volgende richtlijnen worden nageleefd:

1. De behoeften van de narcist komen op de eerste plaats.
2. De behoeften van de kinderen of partner mogen de narcist nooit beperken of het imago of de reputatie van het gezin in gevaar brengen.

In plaats van te bedenken hoe hij zijn kinderen het beste kan opvoeden tot onafhankelijke volwassenen, denkt de narcist na over welke rol elk gezinslid kan spelen bij het versterken van zijn eigen grandioos imago. Dit leidt tot het ontstaan van een hiërarchie en een herschikking/onderdrukking van behoeften, waardoor het gezin een disfunctioneel evenwicht bereikt dat de narcist tevredenstelt. Alles wat dat evenwicht of de narcist bedreigt, moet zonder uitzondering worden vernietigd.

Het narcistische familiebeeld

De rol van elke persoon hangt af van twee dingen: wat voor grandioos beeld de narcist probeert te houden en wat het familielid kan bieden.

Dit ‘doctrine’ van een narcistische familie wordt meestal verhuld onder het volgende:

Beeld van een gelukkig gezin

In wezen is het gelukkige gezin een beeld dat de narcist nodig heeft om zijn reputatie in het openbaar te versterken, wat betekent dat de kinderen zich altijd perfect moeten gedragen. Omdat de narcist geen contact heeft met zijn emoties, doet hij geen poging om aan de emotionele behoeften van de kinderen te voldoen, maar verwacht hij toch dat dit beeld in stand wordt gehouden. Wrok en ontevredenheid worden niet getolereerd.

Het beeld van succes

De narcist hecht veel waarde aan succes, dus wordt van de kinderen verwacht dat ze in alles wat ze doen succesvol zijn. In een verborgen narcistische familie bestaat deze verwachting, ook al doen de ouders geen moeite om hun kinderen iets bij te brengen en hen de weg te wijzen. De kinderen moeten zelf voldoen aan de verwachtingen van een ouder die alleen maar bezig is met zijn eigen valse imago. In een openlijk narcistische familie geeft de narcistische ouder het voorbeeld en verwacht hij dat het kind zijn verwachtingen waarmaakt en overtreft. Alles minder dan 100% is een mislukking.

De dynamiek van een narcistische familie

Of je geaccepteerd en goedgekeurd wordt, hangt helemaal af van hoe goed je de narcistische manier van denken van de familie kunt dienen. Je wordt beoordeeld op het volgende:

Welke rol je kunt spelen

Als je een rol kunt spelen die de ideologie van de narcistische familie dient, word je gewaardeerd en krijg je acceptatie en goedkeuring. Een gezin kan bijvoorbeeld veel waarde hechten aan eerstgeboren jongens, dus als je als jongen en als eerste bent geboren, scoor je meteen punten.

Een familie kan onderwijs waarderen als een weg naar succes, dus het halen van hoge cijfers wordt een bron van acceptatie en goedkeuring. Gewoon een braaf kind zijn en geen ongemak veroorzaken voor de narcist kan ook punten opleveren. Als het kind stil is en geen problemen veroorzaakt, wordt het bestempeld als een ‘goed kind’ of ‘goed meid’. Het jongste kind kan punten verdienen alleen al omdat het de jongste is.

Hoe goed je het imago verkoopt

Als je je familie enthousiast vertegenwoordigt in het openbaar, krijg je punten. Door gelukkig over te komen in het bijzijn van anderen, versterk je de reputatie van de familie en help je de echte agenda van de narcist en het leed van de familie te verbergen.

Leden die niet in staat zijn of weigeren om de narcistische ideologie van de familie te versterken, worden gestraft door genegeerd, verbaal of fysiek aangevallen en belachelijk gemaakt te worden.

Gewaardeerd worden voor sommige dingen, maar afgedaan en aangevallen worden voor andere dingen, zorgt voor veel angst en spanning bij de kinderen, die alleen maar de liefde en acceptatie van hun ouders willen, maar geen duidelijk idee hebben wat daarvoor nodig is. Ze zijn zich totaal niet bewust van de narcistische agenda van de ouder, of dat ze een pion zijn in een spel. Voor het kind is alles een kwestie van het hart. Voor de narcist is alles een kwestie van zijn narcistische imago.

Rollen in een narcistische familie

Dit narcistische ‘drama’ is als een toneelstuk, waarin iedereen zijn rol speelt. Typische rollen in een narcistische familie zijn als volgt:

Facilitator

Dit is meestal de Partner of een van de dochters. De facilitator zorgt voor de basisbehoeften van de narcist en helpt hem om een gelukkig gezicht op te zetten. De facilitator verzint ook smoesjes voor de narcist. Uiteindelijk wil de facilitator de goedkeuring en acceptatie van de narcist, die ze alleen kunnen krijgen als ze zich netjes gedragen. Als de facilitator de narcist niet actief helpt, wordt van hen verwacht dat ze in de buurt blijven en aan hun zijde blijven. Dit helpt de narcist om een gevoel van grootsheid en controle te behouden.

Gouden kind

De narcist zoekt een kind dat hij naar zijn eigen beeld kan vormen. Meestal is dit het oudste kind, maar het kan ook het tweede kind zijn. Het hangt af van het talent, de aantrekkelijkheid, het vermogen en de intelligentie van het kind, of van de agenda van de narcist.

Als een narcist bijvoorbeeld het meest waarde hecht aan imago en zijn eerstgeborene onhandig en onaantrekkelijk is, zal hij het tweede kind aanwijzen als het gouden kind. Het gouden kind groeit op in de overtuiging dat het speciaal is, terwijl het in feite gewoon is gevormd naar het beeld van de narcist. Het gouden kind zal geloven dat het beter is dan de andere broers en zussen en zal misschien proberen hen te commanderen.

Surrogaatouder

De narcist is meestal te veel met zichzelf bezig om aan de behoeften van de kinderen tegemoet te komen, en zijn of haar facilitator is meestal te veel bezig met de eisen van de narcist. Als er meerdere kinderen in het gezin zijn, wijst de narcist één kind aan als surrogaatouder. Van dit kind-volwassene wordt verwacht dat hij voor de behoeften van zijn jongere broers en zussen zorgt en verantwoordelijk wordt gehouden voor het welzijn en gedrag van zijn broers en zussen. Om deze rol te vervullen, moet de surrogaatouder zijn emoties onderdrukken, waardoor hij overdreven gedisciplineerd en rigide wordt.

Zondebok

De narcist heeft iemand nodig om zijn frustratie en verdrongen woede op af te reageren. Het op één na oudste of meest uitgesproken kind wordt aangewezen als het ‘probleemkind’ en bij elke gelegenheid streng terechtgewezen. Andere kinderen in het gezin kunnen het voorbeeld van de narcist volgen en onbewust hun woede en schaamte afreageren op de zondebok.

Verloren kind

Kinderen die niet zijn aangewezen als gouden kind, surrogaatouder of zondebok, worden verwaarloosd en aangemoedigd om geen golven te maken. Het verloren kind groeit op met een gevoel van onzekerheid over wie hij is en hoe hij in de wereld past, en met een brandend gevoel van schaamte en minderwaardigheid.

Mascotte

Meestal de jongste. De mascotte is de grappenmaker van het gezin en zorgt voor komische nootjes die de disfunctionele kant van het gezin maskeren.

De rollen kunnen verschuiven en variëren. Als bijvoorbeeld de oudste het huis uitgaat of zich misdraagt, kan de op één na oudste worden gepromoveerd tot gouden kind. Ook kan een kind meerdere rollen spelen. Het gouden kind kan surrogaatouder spelen en het verloren kind kan ook mascotte spelen.

Een enig kind is extra vatbaar voor meerdere rollen omdat het geen broers of zussen heeft. Het wordt vaak aangewezen als het gouden kind, maar speelt ook de zondebok wanneer de narcist dat nodig heeft en wordt geacht de mascotte te spelen om de ouders af te leiden en voor komische verlichting te zorgen. Dat is behoorlijk gekmakend voor het kind.

Gevolgen van een narcistische familie

Door rollen aan iedereen toe te wijzen, wordt het gezin een moordende strijd om te overleven. Elk kind vecht voor een beetje aandacht en goedkeuring van de narcistische ouder. Hierdoor gaan kinderen geloven dat liefde een wedstrijd is en dat je die alleen kunt krijgen door je rol te spelen. Het besef dat liefde een bron van acceptatie, voeding en delen is, gaat volledig verloren bij kinderen in een narcistische familie. Ze leven in een dictatuur, slim vermomd als een ‘gelukkig gezin’.

De schade die wordt aangericht door in een narcistische familie te leven, is enorm:

Angst en depressie

De intermitterende versterking die het kind van de ouder krijgt, lijkt veel op gokken. Omdat het kind niet bewust begrijpt wat de narcist van plan is, voelt het zich willekeurig afgewezen en beloond. Dit zorgt voor veel angst. Voor het kind is deze goedkeuring wat hem een gevoel van veiligheid en heelheid geeft, en hij blijft het spel spelen, verslaafd, angstig om liefde te krijgen, en vervalt in depressie en schaamte als hij die niet krijgt, waarna de cyclus opnieuw begint.

Emotionele onderdrukking

De emotionele behoeften van het gezinslid moeten worden onderdrukt om het fragiele evenwicht van de narcistische familie niet te verstoren. Dit is pijnlijk en belemmert het vermogen van het kind om zich te ontplooien en anderen liefde te bewijzen.

Laag zelfbeeld

Omdat ze nooit echt iets goed kunnen doen, ontwikkelt elk gezinslid een minderwaardigheidscomplex. Het verloren kind voelt zich verwaarloosd en waardeloos, en de zondebok blijft achter met woede en schaamte. Iedereen in een narcistische familie betaalt een prijs, zij het op verschillende manieren.

Verkeerde opvattingen over relaties

Elk gezinslid groeit op met de overtuiging dat relaties draaien om de rol die je speelt, dat je constant moet concurreren en dat liefde een beperkte bron is die je moet verdienen door je daden.

Gebrek aan vertrouwen

Intimiteit is een strijdtoneel voor het kind van een narcist. Het kind, dat steeds zijn hart opent maar zonder reden wordt afgewezen, vertrouwt uiteindelijk zijn ouder niet meer, en dit wantrouwen komt tot uiting in zijn dagelijks leven. De weg naar liefde wordt te frustrerend en het volwassen kind creëert belemmeringen voor intimiteit en nabijheid. Dit leidt tot enorme complicaties in hun relaties wanneer ze volwassen worden.

De dynamiek van de narcistische familie raakt diep geworteld in de kinderen. Naarmate ze ouder worden en hun disfunctionele gezin verlaten (of ontvluchten), zullen ze onbewust aangetrokken worden tot andere structuren die hen aan hun gezin doen denken, waardoor ze hun rol opnieuw gaan spelen, maar dan in een nieuwe omgeving. De nieuwe structuur zal gebaseerd zijn op dezelfde principes als de narcistische familie.

Deze disfunctionele dynamiek blijft hopeloos voortduren totdat de kern van het narcisme wordt begrepen, paradigma’s worden verschoven en persoonlijke macht wordt nagestreefd.