Het kwartje valt

De mens is vrij op het moment dat hij dat wil.

- Voltaire

Als je dit boek leest, ben je op de goede weg. Misschien heeft een bepaalde gebeurtenis je wakker geschud en is er een opening gecreëerd. Een opening in wat, dat weet je niet precies, maar je voelde het. Het gebeurde toen een belangrijk persoon in je leven net iets te ver ging en je eindelijk tegen jezelf zei: ‘Dit is niet normaal. Waarom pik ik dit?’ Je wist niet echt wat normaal was, maar je wist wel dat de relatie die je met deze persoon had, dat zeker niet was.

Door die opening die is gecreëerd, ben je je misschien een aantal of alle van de volgende dingen over je relatie gaan realiseren:

• Het is onevenwichtig: de ander lijkt de overhand te hebben en het laatste woord, en jij moet vechten om op gelijke voet te komen. Hun problemen krijgen voorrang. Als je jezelf probeert te uiten of voor jezelf opkomt, vindt de ander een manier om je te onderdrukken en de aandacht weer op zichzelf te vestigen.
• Het is manipulatief: alsof je betoverd bent, lijkt de ander een griezelig vermogen te hebben om je te manipuleren en zijn zin te krijgen. Vaak wil je dat niet, maar het gebeurt gewoon. Als je op wat voor manier dan ook probeert invloed op hem of haar uit te oefenen, kom je zoveel obstakels tegen dat je het opgeeft.
• Het is indringend: Ze zijn altijd in je gedachten. Er lijkt geen psychologische scheiding tussen jou en hen te zijn en ze dringen moeiteloos je emotionele ruimte binnen. Je merkt dat je behoefte hebt aan wat afstand en psychologische ‘ruimte’, maar uiteindelijk voel je je enorm schuldig. Een zelfstandig individu zijn dat controle heeft over je eigen lot, voelt niet als een optie met hen in je leven.
• Het is rigide: Je groeit niet echt in de relatie en er gebeurt niet veel. Het voelt als een ritueel en je zou willen dat er meer was.
• Het is uitputtend: Je loopt op eierschalen rond die persoon. Er is geen specifieke reden voor. Alleen al in hun buurt zijn maakt je angstig, alsof je niet goed genoeg bent en jezelf moet bewijzen.
• Het is onderdrukkend: Het wordt als vanzelfsprekend beschouwd dat de ander superieur is aan jou. Als je tijd met hem of haar doorbrengt, voel je je hopeloos minderwaardig.
• Het is hol: De relatie voelt leeg en triest, en je haalt er niet veel emotionele voeding uit.
• Het is verwarrend: Je lijkt nooit vaste grond onder je voeten te vinden. Er is altijd wel een drama dat moet worden opgelost of iets waar de ander ontevreden over is, wat jij denkt te moeten oplossen. Je snakt naar rust en veiligheid, maar op de een of andere manier blijft dat buiten je bereik.
• Het zuigt je naar binnen: Er lijkt een onzichtbare kracht te zijn die je naar de ander trekt. Zelfs als je even afstand neemt, is een simpele vraag genoeg om je weer terug te trekken en je af te leiden van je taak. Je voelt je machteloos om deze emotionele kracht te weerstaan, die een eigen leven lijkt te leiden.

Dan leidt het ene tot het andere en voor je het weet zit je te googelen op ‘narcistische persoonlijkheidsstoornis’. Je leest een paar artikelen en je mond valt open. Nadat de eerste schok is weggeëbd, ga je verder op onderzoek uit. Je leest de forums en je realiseert je dat talloze mensen dezelfde ervaring hebben als jij. Je leert de jargon: gaslighting, idealiseren, afwaarderen, afdanken, triangulatie, hoovering en baiting. Je legt de puzzelstukjes in elkaar en begint te zien dat veel van deze tactieken op een bepaald moment bij jou zijn gebruikt. Het is alsof je levensverhaal wordt verteld. Je begint je af te vragen: kan dit waar zijn? Bestaan zulke mensen echt?

Je leest verder. Eindelijk dringt het tot je door. Je beseft dat je niet gek bent; wat je al die tijd hebt meegemaakt, is absoluut echt. Zulke mensen bestaan echt. Ze bestaan niet alleen in de wereld, ze bestaan in jouw wereld. Je weet niet of je moet lachen of huilen. Je voelt woede, verdriet en wanhoop, en een beetje opluchting. Je loopt rond met een gevoel van lichtheid, maar ook met het gevoel dat je op de een of andere manier bezoedeld bent. Je hele realiteit staat op zijn kop.

Je begint je basisinstincten in twijfel te trekken. Je realiseert je dat de relatiedynamiek die je accepteerde en als evangelie beschouwde, zowel ongezond als grof manipulatief is. Je begint mensen anders te bekijken. Je observeert hun gedrag, zelfs dat van mensen die je al jaren of je hele leven kent. Het plaatje is niet helemaal duidelijk. Wat wel duidelijk is, is dat je een probleem hebt met narcisten en dat je je daar nu pas bewust van wordt.

In het konijnenhol

Wat je je misschien niet realiseert, is dat het observeren van het gedrag van anderen, hoewel belangrijk, niet genoeg is. Als je aan de oppervlakte blijft, raak je alleen maar verstrikt in het ene drama na het andere en blijf je gissen naar wat normaal is en wat narcistisch. Het is cruciaal om te beseffen dat de tactieken waaraan je bent blootgesteld slechts het topje van de ijsberg zijn; het probleem zit veel dieper. De kern van het probleem is vaak veel moeilijker te zien.

Als je denkt dat het zo simpel is als weglopen, denk dan nog eens goed na: de uitweg is geen echte weg die naar een nieuw leven en spannende avonturen leidt. Misschien had je dit al vermoed. Het was geen toeval dat je in deze situatie terecht bent gekomen. Je hebt nog steeds dezelfde overtuigingen, gedragingen en denkpatronen. Je kunt weglopen van een partner, afstand nemen van bepaalde familieleden, nieuwe vrienden kiezen of je baan opzeggen, maar uiteindelijk beland je in de armen van een andere narcist of weer onder de controle van dezelfde narcist. Om blijvende veranderingen te bewerkstelligen, heb je een strategie nodig.

Slijp je zwaard

Zoals de titel al zegt, is dit boek een soort handleiding om een narcist uit te drijven. Nee, je hebt er geen priester voor nodig! Het gaat erom dat je de kern van het probleem begrijpt, niet alleen de symptomen. Het gaat erom dat je de kern van het probleem in de narcist ziet, en de kern van het probleem in jezelf. Het gaat erom dat je je bewust wordt van wat jou tot een doelpersoon voor narcisten maakt. Het gaat erom dat je je denkpatronen verandert, zodat je jezelf van het probleem kunt losmaken.

Het gaat ook om het verkrijgen van nieuwe innerlijke hulpbronnen die narcisten niet willen dat je ontwikkelt, vooral omdat deze hulpbronnen je minder vatbaar maken voor hun controle. Het gaat om het ontwikkelen van een nieuw geloofssysteem. Het gaat om jezelf informeren, en daardoor jezelf sterker maken. Het gaat om het ontwikkelen van je eigen autonome identiteit, vrij van schaamte en schuldgevoelens; een fort waar niemand toegang toe heeft zonder jouw uitdrukkelijke toestemming en tenzij ze je het nodige respect tonen.

Na verloop van tijd zullen je nieuwe bronnen en overtuigingen je in staat stellen om over te stappen naar de zonnige, narcismevrije kant van de straat. Dus in zekere zin gaan we inderdaad een paar narcisten uitdrijven. Meer specifiek gaan we ze uithongeren door hun narcistische bevoorrading weg te nemen. En het begint allemaal bij jou.