Gaslighting: narcist versus realiteit

Omdat narcisten in een verwarde, gefragmenteerde gemoedstoestand zitten, kun je hun gaslighting niet begrijpen met logica of ‘eerlijkheid’.

Een normaal mens die met de harde realiteit wordt geconfronteerd, voelt een golf van schaamte en past vervolgens zijn aanpak aan om zijn innerlijke realiteit in overeenstemming te brengen met de buitenwereld. Hij leeft mee met anderen en houdt rekening met het grotere geheel. Vervolgens probeert hij samen te werken op een manier die zowel zijn eigen behoeften als die van anderen respecteert. Ze snappen de gouden regel: behandel anderen zoals je zelf behandeld wilt worden.

Een narcist doet het precies andersom: de buitenwereld moet met alle mogelijke middelen gemanipuleerd en veranderd worden om de innerlijke realiteit van de narcist te ondersteunen. Het resultaat is gaslighting door de narcist.

De chaos achter het gaslighting van de narcist

Gaslighting is niets persoonlijks.

Een narcist is innerlijk gebroken en verdwaald in paranoia, zonder samenhangend zelfbeeld. Ze dissociëren vaak terwijl ze worden geplaagd door meerdere, tegenstrijdige emoties of gemoedstoestanden. Hun innerlijke wereld is chaos en ze worstelen om zin te geven aan de verwarring.

Ondertussen weten ze dat ze aan de oppervlakte als ‘normaal’ moeten worden gezien, en natuurlijk superieur.

Door dissociatie heeft de narcist ook gaten in zijn geheugen. Dit is een gruwelijke realiteit om onder ogen te zien, en de enige manier om de gaten op te vullen is door een fictief verhaal te verzinnen over wat er is gebeurd.

Er zit geen logica in de verbijsterende verhalen van de narcist. Zijn zelfbeeld is volledig gefragmenteerd, zonder samenhangende gedachtegang, emotie of verhaal. Daarom naaien ze een Frankenstein-verhaal in elkaar met alle trucs en leugens die ze kunnen bedenken.

Om de gruwel van hun gedrag te vermijden, gelooft de narcist zijn eigen fictie alsof het waar is. Op deze manier liegt de narcist niet wanneer hij gaslighting toepast — hij creëert gewoon een ‘alternatieve’ waarheid.

Voorbeelden van gaslighting door narcisten

Gaslighting door een narcist komt op de volgende manieren tot uiting:

• Ontkenning: de narcist trekt je herinneringen in twijfel en gaat in tegen je interpretatie van gebeurtenissen. Hij reageert met uitspraken als: “Dat is niet waar” of “Weet je zeker dat ik dat heb gezegd?”
• Schuldverschuiving: als je aangeeft dat je je gekwetst voelt door zijn gedrag, wijst de narcist je op jouw slechte gedrag. Hij zal je vertellen dat als hij een euro zou krijgen voor elke keer dat je hetzelfde doet, hij miljonair zou zijn.
• Bagatelliseren: Nadat de narcist je op een of andere manier pijn heeft gedaan, zal hij je vertellen dat hij maar een grapje maakte. Hij kan je “te gevoelig” noemen of je vertellen dat het leven te kort is om van niets een drama te maken.
• Afleiden: De narcist probeert misschien gewoon van onderwerp te veranderen of vraagt je of je het niet kunt vergeten en verder kunt gaan. Hij kan je een gevoel van schaamte geven door te zeggen dat jullie relatie geweldig zou kunnen zijn als je je niet zo druk zou maken om kleine dingen. Door je een makkelijke uitweg uit het conflict te bieden, laat hij jou overkomen als degene die problemen zoekt.
• Medeleven: Terwijl ze je de les lezen, zullen narcisten je vertellen dat ze van je houden en hoe vreselijk het is dat jullie in deze situatie zitten. Hierdoor word je milder en overweeg je om het helemaal te laten vallen om de liefde terug te krijgen.

DARVO

Narcisten kunnen het niet verdragen om zichzelf als misbruiker te zien, omdat dit hun beeld van zichzelf als totaal-goed in twijfel trekt. Als gevolg daarvan zullen ze er alles aan doen om hun gedrag goed te praten en jou in de plaats van de dader te zetten.

Dit is wat Jennifer Freyd ‘DARVO’ heeft genoemd, een afkorting van ‘deny, attack, reverse roles, victim, offender’ (ontkennen, aanvallen, rollen omdraaien, slachtoffer, dader). Het is een verraderlijke vorm van gaslighting die narcisten gebruiken om hun schaduw te vermijden, door situaties te herkaderen zodat zijzelf als de onschuldige persoon overkomen.

Nogmaals, het heeft geen zin om met de narcist te discussiëren met logica; ze leven niet in dezelfde realiteit als jij.

De narcist zal je meesleuren in een wasmachine van onzin door te ontkennen of te bagatelliseren wat ze hebben gedaan, te wijzen op jouw vermeende slechte gedrag en vervolgens de aandacht op zichzelf te vestigen en op de pijn die zij moeten doorstaan vanwege jou.

Projectieve identificatie

Om hun ‘totaal-goed’ imago te behouden, kan de narcist alleen emoties voelen die bij een ‘superieur’ persoon horen. Schaamte, schuld, verdriet, twijfel, woede; niets daarvan is acceptabel.

Daarom moet de narcist een manier vinden om zijn negatieve emoties in plaats daarvan verborgen in anderen te lozen. Dit is weer een andere vorm van gaslighting waarbij de schaduw wordt ontkend, die Melanie Klein ‘projectieve identificatie’ noemde.

Projectieve identificatie gebeurt op een verborgen manier en begint meestal als een onschuldig ‘praatje’. Naarmate het gesprek vordert, zal de narcist zijn oordelen laten vallen en ‘hints’ geven over de dingen die jij verkeerd doet. Het gesprek ‘drijft’ dan geleidelijk en terloops af van een redelijk hart-tot-hartgesprek naar een hypnotiserende monoloog.

Aan de oppervlakte ben je verwikkeld in een normaal gesprek. Maar door gebruik te maken van subtekst en conversational drift zal de narcist generaliserende uitspraken doen die je in een negatief daglicht stellen. Dit gebeurt zo slim dat je onbewust de ‘totaal-slecht’-rol en de bijbehorende gevoelens op je neemt, terwijl je nog steeds denkt dat je een normaal gesprek voert.

Reactief misbruik

Projectieve identificatie leidt meestal tot ‘reactief misbruik’, waarbij een doelpersoon de schaduwemoties van de narcist overneemt en uit, zonder dat hij zich bewust is van hoe dit is gebeurd.

Uiteindelijk wordt de doelpersoon wakker uit de shock van het getriggerd zijn, terwijl hij daarvoor langzaam maar zeker de temperatuur in zichzelf voelde stijgen als kokend water, voordat hij uit zijn hoek werd gedreven en in de ‘slechte’ positie terechtkwam.

Zodra de trigger van de doelpersoon wordt geraakt, springt de narcist op en wijst met de vinger, waarbij hij oordelen opstapelt om zijn punt duidelijk te maken dat de doelpersoon slecht is. Op deze manier doet de narcist het volgende:

1. Hij ontdoet zichzelf van zijn negatieve eigenschappen en emoties.
2. Hij krijgt het morele gelijk, en
3. Hij versterkt zijn valse zelf als ‘totaal-goed’.

Als klap op de vuurpijl dwingt de narcist de doelpersoon zelfs om zichzelf de schuld te geven van de ruzie.

Al die tijd heeft de doelpersoon geen idee hoe het allemaal is gebeurd en is hij zich er totaal niet van bewust dat de narcist hem met zijn gif heeft besmet. Het is absoluut gekmakend.

De enige manier om met drama om te gaan

Gaslighting overvalt je vaak. Uit het niets sta je ineens in de verdediging, twijfel je aan jezelf of discussieer je over iets dat nergens op slaat. Je raakt in de war, woedend en verontwaardigd, en twijfelt aan je eigen realiteit.

De geest van een narcist is onbegrijpelijk.

Er zit geen logica of reden achter deze episodes. Gaslighting en drama zijn slechts symptomen van de behoefte van de narcist om de realiteit te vormen naar zijn gebroken innerlijke staat.

Schaamte vermijden, aandacht nodig hebben, misleiding, verveling, grootsheid, of gewoon hun zin willen krijgen; de motieven achter gaslighting zijn talrijk. Je kunt je hersenen pijn doen om erachter te komen, of je kunt voor een andere optie kiezen: Ontkoppel je en kies voor gezond verstand.

Gezond verstand betekent diep ademhalen, jezelf verankeren in je innerlijke waarheid en weten wanneer genoeg genoeg is. Waanzin betekent in de wasmachine van de gekte blijven zitten. Het is een dunne lijn tussen die twee, en de keuze is altijd aan jou.