Hoe gezond narcisme eruit ziet

We willen allemaal een leven zonder spijt, dat op twee dingen staat:

1. Recht hebben op: We hebben allemaal dingen nodig. Als we niet zeggen wat we willen en verwachten dat anderen ons helpen, zullen we het moeilijk hebben omdat onze behoeften niet worden vervuld.
2. Durf: We hebben allemaal dromen. Het gevoel dat we nergens komen en dat ons leven nooit beter wordt, maakt het leven ondraaglijk. We zoeken van nature naar iets groters en willen ons ontwikkelen. We moeten onze creativiteit, ambitie en moed uiten om onze grote dromen na te jagen.

Durf en recht hebben op; dat zijn de twee dingen die gezond narcisme maken.

Maar wat is het verschil tussen gezond narcisme en ongezond narcisme? Niemand vindt een verwend kind dat over anderen heen loopt leuk, en bijna niemand vindt iemand leuk die denkt dat hij ‘alles’ is en anderen gebruikt voor zijn eigen gewin.

Wat gezond narcisme verankert en vormt, zijn twee dingen die ongezond narcisme mist: schaamte en realiteitszin.

Schaamte: één voor allen, allen voor één

Gezonde mensen voelen schaamte wanneer ze iemand van wie ze houden teleurstellen, wanneer ze niet aan de verwachtingen voldoen of wanneer ze zichzelf als ‘minder dan’ of ‘inferieur aan’ iemand anders beschouwen.

In het ergste geval is schaamte dat brandende gevoel dat je een slecht mens bent die zich in een donker hoekje moet verstoppen, dat je gebrekkig en onwaardig bent om van te houden. Ongezonde schaamte wordt vaak tegen ons gebruikt door mensen die ons misbruiken, en dwingt ons om ‘in ons hokje te blijven’. Dit hokje wordt al snel een benauwende doos die onze dromen doodt en ons vertelt dat we onrechtmatig zijn en het niet waard zijn om onze behoeften vervuld te zien.

Aan de andere kant helpt gezonde schaamte ons om rekening te houden met de grenzen, gevoelens en rechten van anderen. We kunnen ons waardig voelen om onze behoeften vervuld te zien, maar tegelijkertijd herinnert onze schaamte ons eraan dat de persoon die in die behoeften voorziet geen object is dat gebruikt kan worden of onze slaaf is – het is een mens zoals wij, die ook behoeften heeft.

Gezonde schaamte creëert een gevoel van verbondenheid binnen ons en dwingt ons om te voorzien in de behoeften van degenen van wie we houden. Schaamte zorgt voor een harmonieuze, ritmische wisselwerking tussen stamleden en familieleden, wat de collectieve welvaart van iedereen waarborgt.

Wanneer stamleden in elkaars behoeften voorzien, krijgen ze een hoog zelfbeeld en een groot gevoel van welzijn. Dat wil zeggen: gezonde schaamte leidt tot gezond narcisme.

De realiteit bepaalt de score

Mensen met een narcistische persoonlijkheidsstoornis (NPD) bevinden zich aan het extreme einde van het narcistische spectrum. Hun hele persoonlijkheid is gebaseerd op de behoefte om superieur te zijn en op het verslavende streven naar narcistische bevoorrading tegen elke prijs.

Het trauma uit de kindertijd van narcisten is zo groot dat ze hun schaamte hebben verloochend en nu in een semi-gesplitste fantasiewereld leven. Ze hersenspoelen de mensen om hen heen om zich te voeden met narcistische bevoorrading via manipulatie en het creëren van een fantastische realiteit die belooft de behoeften van de doelpersoon te vervullen (maar dat uiteindelijk nooit doet).

Na verloop van tijd komen mensen erachter hoe de narcist hen gebruikt. Een voor een verlaten ze het leven van de narcist voor iets meer geaard en echt, of de narcist afdankt hen omdat ze niet meespelen in de fantasie.

Gezonde mensen geven anderen het voordeel van de twijfel. Ze gaan ervan uit dat iemand eerlijk is. Naarmate de jaren verstrijken en de waarheid aan het licht komt, raakt de ‘goodwill’ van de narcist bij gezonde mensen op en blijft alleen het failliete valse zelf van de narcist over. Het einde van hun leven nadert en ze komen tot het schrijnende besef dat ze niets echts hebben om te laten zien. Naarmate de kracht van de fantasie vervaagt, komt de realiteit langzaam in beeld. De kippen komen thuis om te roesten. De narcist beseft dat zijn grootsheid gesplijten was van de realiteit en dat de wereld zonder hem is doorgegaan.

De kloof tussen fantasie en realiteit overbruggen

Alle dromen beginnen als fantasie, als een verzinsel van onze verbeelding. Maar degenen die een gezonde schaamte en een gezond respect voor de realiteit hebben, kunnen hun droom steen voor steen in de echte wereld verwezenlijken.

Als de kloof tussen fantasie en realiteit helemaal dicht is, ben je gedoemd tot een ramp. Als iemand met gezond narcisme moeite heeft om zijn droom te realiseren, kijkt hij verder in de wereld om een manier te vinden. Soms laat hij een deel van die droom los of verandert hij die in iets dat beter past. Bovenal ziet gezond narcisme mislukkingen als een manier om dingen aan te passen en te verbeteren.

Dromen kunnen werkelijkheid worden en de werkelijkheid kan veranderen. Maar dit wordt bereikt door voortdurend de werkelijkheid te toetsen en door een gezonde schaamte. Het gaat erom dat je je grenzen en die van de mensen om je heen kent en respecteert, en dat je binnen dit kader van de werkelijkheid werkt terwijl je het beetje bij beetje verder ontwikkelt.

Bovenal respecteert iemand met gezond narcisme de mensen die hem of haar helpen bij het realiseren van zijn of haar dromen. Op hun beurt helpen zij anderen bij het realiseren van hun dromen. Ze leven mee met anderen, voorzien in hun behoeften en nemen deel aan een gezonde wisselwerking. Iemand met gezond narcisme is niet verslaafd aan narcistische bevoorrading en zuigt de mensen om zich heen niet leeg of misbruikt ze niet voortdurend. Als gevolg daarvan halen mensen waarde uit het feit dat ze de gezonde persoon in hun leven hebben, en de daaruit voortvloeiende relatie evolueert in de loop der jaren in plaats van te verwelken en te sterven.

Trauma: een breuk met schaamte en realiteit

De realiteit en schaamte zijn niet aardig geweest voor de narcist. De narcist groeide op zonder gezien te worden voor wie hij was. Hij werd gebruikt, aangevallen, belachelijk gemaakt en aan onmogelijke normen gehouden. Hij werd voortdurend beschaamd en zijn realiteit was een hel. Om hiermee om te gaan en te overleven, splitste hij zich af van de realiteit en ontkende hij zijn schaamte, waarbij hij in plaats daarvan vertrouwde op zijn grootsheid en zijn losgekoppelde valse zelf.

De meesten van ons bevinden zich ergens in het midden van het narcistische spectrum. We schommelen tussen onszelf onnodig klein houden en onszelf op fantastische en onrealistische manieren opblazen.

Als we streven naar gezond narcisme, kunnen we veel leren van narcisten. We kunnen ons richten op genezing, het loslaten van trauma’s en het leren om zelf in onze kernbehoeften te voorzien. We kunnen mindfulness en meditatie beoefenen en nieuwsgierig worden naar het potentieel dat we in ons hebben, terwijl we samenwerken met anderen en hun menselijkheid niet vergeten.

Een stralend licht zijn

Twee dingen die ons vaak tegenhouden zijn: “Zo is het altijd geweest” en “Ze zullen misschien boos worden”. Zo’n manier van denken houdt je tegen en zorgt voor stilstand, ongelukkig zijn en depressie, zelfs lichamelijke klachten.

De status quo moet worden gerespecteerd en uitgedaagd. Oude manieren werken misschien niet meer. Maatschappelijke groei vraagt misschien om nieuwe oplossingen. Daarvoor moeten we groot dromen en het lef hebben om te geloven dat we het onmogelijke kunnen bereiken.

Misbruikers gebruiken je schaamte tegen je. Het ‘tall poppy syndrome’ is het favoriete wapen van verbitterde mensen die het haten als iemand anders succes heeft.

Grootsheid is het geloof dat je beter bent dan alle anderen. Grandeur is het geloof dat je een goddelijke kern hebt en dat het je plicht is om deze kern te ondersteunen bij het zich uitbreiden en groeien tot zijn volledige expressie.

We zijn bedoeld om te schitteren, niet als reactie op een diepgeworteld gevoel van minderwaardigheid en onwaardigheid, maar eerder als een natuurlijk gevolg van het mens-zijn.

Het bereiken van gezond narcisme is een constante strijd tussen onze donkere impulsen en onze menselijkheid. Maar als we die strijd winnen, kunnen we met een diep gevoel van betekenis en voldoening op ons leven terugkijken.

We kunnen de wereld achter ons laten in de wetenschap dat we hem net iets beter hebben gemaakt.