De narcist en de codependent relatie: de dans beëindigen

De narcist/codependent relatie wordt gekenmerkt door een gebrek aan gezonde grenzen. Na verloop van tijd verliezen beide personen in de codependent relatie het gevoel van afzonderlijkheid en versmelten ze tot één geheel. Door hun natuurlijke behoefte aan autonomie gedragen beide personen zich op disfunctionele manieren in een poging om vrijheid en veiligheid met elkaar in evenwicht te brengen.

Bovendien, omdat dit soort relatie geen grenzen kent, zijn manipulatie en controle aan de orde van de dag, omdat niemand weet wat de bedoeling is, of welke behoeften van hen zijn en welke van de ander. Dit leidt tot wat bekend staat als de narcist/codependent relatie dans.

Het strijdtoneel van de narcist/codependent relatie

Omdat ze alleen geen innerlijke balans en zelfvertrouwen kunnen vinden, worden codependents super afhankelijk van relaties om zichzelf te reguleren en te bepalen wie ze zijn. Dit is een recept voor rampspoed, waarbij een strijd ontstaat om dat ongrijpbare gevoel van veiligheid, zekerheid en liefde.

Door grenzen helemaal op te geven, hoopt de codependent één te worden met zijn geliefde en altijd toegang tot hem te hebben.

Daardoor vergeet de codependent waar hij ophoudt en de ander begint. Deze pijnlijke, disfunctionele manier van omgaan met elkaar is de kern van co-dependentie en wordt nog veel erger als de codependent een relatie aangaat met een narcist.

Kenmerken van de narcist/codependent relatie

Omdat intimiteit kwetsbaarheid betekent, is de kans om gekwetst te worden te groot voor de codependent en zijn narcistische partner, die op een manier reageert die hun relatie in de weg staat.

Enkele kenmerken van een narcistische/codependent relatie zijn:

• De codependent leunt angstig op de relatie, terwijl de narcist zich terugtrekt.
• De codependent richt zijn liefde naar buiten op de narcist, terwijl de narcist zijn liefde naar binnen op zichzelf richt in de vorm van grootsheid.
• De codependent is vaak met grote ogen en aanhankelijk, de narcist is afstandelijk en komt arrogant over.
• De codependent heeft de neiging zichzelf af te waarderen, terwijl de narcist zichzelf overwaardeert.

De codependent is super afhankelijk van de relatie om zijn of haar zelfrespect en gevoel van veiligheid te regelen. Omdat ze het gevoel hebben dat ze de narcist meer nodig hebben dan de narcist hen nodig heeft, hebben ze de neiging om te veel te geven en zich op te offeren, in de hoop dat dit de narcist overtuigt om aan hun behoeften te voldoen.

De codependent accepteert meestal het misbruik en destructieve gedrag van de narcist, omdat hij te bang is om hem te verliezen en alleen te zijn. De relatie is het enige wat de codependent ervan weerhoudt om in een chaotische staat terecht te komen, waar paranoia, paniek en emotionele ontregeling op hem wachten.

De verborgen agenda van de codependent

Hoewel het op het eerste gezicht lijkt alsof de codependent gewoon aardig en gul is, heeft deze persoonlijkheid ook een donkere kant. Achter hun onderdanigheid schuilt een passief-agressieve eisendheid. Door alles op te offeren voor de relatie, sluit de codependent een verborgen contract met hun narcistische partner:

Ik zal je onvoorwaardelijk geven, en jij zult onvoorwaardelijk van me houden.

De codependent leunt op de narcist, hoe slecht hij ook wordt behandeld. Hij bijt op zijn tanden en houdt zijn pijn in dat hij niet wordt gezien of ‘gerespecteerd’ voor wat hij doet, en blijft glimlachen om zijn ‘perfecte’ verzoenende façade in stand te houden. Op die manier zorgt de codependent ervoor dat de narcist hem zowel als vanzelfsprekend beschouwt als nooit verantwoordelijk is voor zijn daden.

Zelfs vanuit hun onderdanige positie geeft het gedrag van de codependent hen een gevoel van controle. Door zichzelf neer te zetten als de ‘redder’ die altijd te hulp schiet, hoopt de codependent de overhand te krijgen in de relatie.

De codependent beseft niet dat als hij de redder in plaats daarvan naar zichzelf zou terugwerpen, hij de sleutel zou vinden om een einde te maken aan zijn co-dependentie. Daarover later meer.

De codependent/narcist relatie ontstaat

Zo’n relatie zonder grenzen is niet vol te houden. De behoefte aan veiligheid gaat hand in hand met de behoefte aan autonomie. Iemand heeft duidelijke grenzen nodig om te weten wie hij is, en moet de integriteit van die grenzen verdedigen als hij de ruimte wil hebben om te groeien en zich te actualiseren.

Maar de codependent is niet in staat om gezonde grenzen te stellen. Er moet iets gebeuren. Het resultaat is een push/pull-dynamiek, waarbij de ene persoon de vermijdende rol op zich neemt en de andere de angstige/afhankelijke rol.

Om zich veilig te voelen, leunt de ene persoon naar de andere toe voor liefde. De andere persoon, die zich overspoeld voelt, trekt zich dan terug om zijn gevoel van autonomie te herstellen. De persoon die zich naar de ander toe leunt, voelt zich dan afgewezen en onveilig en verdubbelt zijn behoefte, waardoor de andere persoon zich nog verder terugtrekt. Dit leidt tot enorme pijn en de angstige persoon geeft uiteindelijk op.

De vermijdende persoon, die nu de pijn van een leegte in de liefde voelt, wordt angstig en leunt naar voren, en de cyclus gaat door. Dit vermoeiende spel wordt nooit opgelost, omdat de ene persoon zich alleen veilig voelt met nabijheid en de andere persoon zich alleen echt veilig voelt met autonomie.

Wat zit er achter de narcistische/codependente relatie

In deze codependente dans kunnen de partners wisselen tussen de angstige en vermijdende rol, maar soms blijven de rollen ook vast. Narcisten blijven meestal aan de vermijdende kant, terwijl hun partners vaak angstig zijn.

Achter de narcistische/codependente dans zit een vrees voor verlating en een vrees voor overspoeld worden.

De codependent relatie is daarom een klassieke voedingsbodem voor narcistisch misbruik, waarbij de narcist een doelpersoon aantrekt met een angstige persoonlijkheid. Beiden spelen rollen die hun authentieke zelf verraden. Het valse zelf van de narcist is grootsheid, en het onderdanige valse zelf van de codependent aanbidt het valse zelf van de narcist.

De dynamiek van de codependent/narcist relatie. Naarmate de machtsbalans verschuift, wordt de vermijdende persoon steeds narcistischer, dronken van zijn macht over zijn afhankelijke partner.

Een strijd om macht

Door hun behoeftigheid zijn codependents meteen in het nadeel in de machtsbalans van de relatie. Hun partner is ‘de prijs’ en ze moeten vechten om die te krijgen.

Codependents gaan meestal een relatie aan met een laag zelfbeeld, waardoor ze zich moeten bewijzen aan hun ‘superieure’ partner. Dit verschuift de machtsbalans in het voordeel van de narcist, waardoor deze kan profiteren van de wanhopige en behoeftige codependent.

Naarmate deze twee mensen verder verstrikt raken, ontstaat er een natuurlijke hiërarchie. De ene heeft de macht, de andere niet. Narcisten gedijen van nature goed in zo’n omgeving, waar de machtsongelijkheid hen gemakkelijk toegang geeft tot narcistische bevoorrading.

Toch is de codependent partner niet helemaal onschuldig in dit alles. De narcist oefent openlijk harde macht uit, terwijl de codependent verborgen zachte macht uitoefent.

De zachte macht van de codependent versus de harde macht van de narcist

Zachte macht omvat mensen tevreden stellen, onderdanig zijn, charmant of verzoenend zijn tegenover de ander, waardoor deze zich verplicht voelt om te blijven. Harde macht omvat de ander commanderen, schreeuwen, bedreigen, belachelijk maken, beschamen, domineren en direct controleren.

Meestal gebruikt een narcist in het begin van een relatie met een codependent partner zachte macht, en gaat hij over op harde macht als hij zich bedreigd voelt of merkt dat de ander zijn grenzen voldoende heeft verlaagd.

Op een gegeven moment voelt de codependent zich gekleineerd en boos door het constante gebruik van harde macht en egoïsme van de narcist, en gaat hij zelf harde macht gebruiken en dreigen de relatie te beëindigen. De narcist voelt dat het einde nadert en schakelt onmiddellijk over op zachte macht. Zodra de relatie is hersteld en de codependent is gesust, wordt de narcist weer egoïstisch en hard. Dit is de kern van de relatie tussen narcisten en codependents.

In langdurige relaties zal een codependentie meestal de boventoon voeren, vooral na een langdurige machtsstrijd, waarbij de ‘getemde’ persoon zijn wilskracht verliest en zijn rol accepteert – tenzij hij eerst een uitweg vindt.

De dansvloer van de narcist/codependent verlaten

Om de narcist/codependent relatie te beëindigen en te herstellen van narcistisch misbruik, heeft een codependent twee simpele maar ingrijpende stappen nodig:

1. Confronteer jezelf.
2. Confronteer de dood.

Codependentie betekent dat je je zelfbeeld ontleent aan een ander.

Zonder de narcist besta je niet.

Je ziet zelfs niet verder dan de narcist. Zonder iemand anders om je energie in te steken, val je in een eindeloze afgrond. Dan grijpt de angst je en klamp je je nog meer vast.

In zo’n toestand hoeft de narcist niet veel moeite te doen om je onder zijn invloed te houden. Je doet het meeste werk voor hem. Hij hoeft alleen maar hier een knop in te drukken en daar een dubbelzinnige opmerking te maken.

Sinds hun kindertijd zijn codependents zich niet meer bewust van hun goddelijke aard; de plek die je alles geeft wat je nodig hebt voor een bevredigend leven. Dit ‘zelf’ komt voort uit leegte. Door jezelf toe te staan te sterven aan deze realiteit, vind je het leven.

De afgrond is de bron van alles, de plek waar wijsheid, kracht, liefde en zelfrespect stromen. Je hebt echter nog steeds een steiger nodig; een structuur waarin die energieën zich kunnen uiten. Hier komt het ego om de hoek kijken, evenals het hogere zelf.

Een structuur creëren om co-dependentie te ontgroeien

Voor de duidelijkheid:

Ego: Een vertegenwoordiger in de wereld, een blauwdruk voor wie je bent en hoe je in de maatschappij staat. Het is je innerlijke rechter, in positieve en negatieve zin.

Hogere zelf: Een geruststellende aanwezigheid die alles ziet, alles weet en alles aankan. Een container en een leider die orde schept in de chaos die je van binnen voelt.

Codependents hebben een onderontwikkeld ego en een zwak gevoel van hun Hogere Zelf. Ze hebben weinig idee wie ze zijn en minimale capaciteit om zichzelf te leiden. Van kinds af aan werden ze sterk ontmoedigd om deze kwaliteiten te ontwikkelen door dominante en controlerende figuren. Het delegeren van hun ego-structuren en Hogere Zelf aan anderen werd daarom vanzelfsprekend. Je kunt niet weten wat je mist als je het nooit hebt gehad.

Als een codependent zich onzeker voelt, vraagt hij of zij iemand anders wat te doen. Als ze bevestiging nodig hebben, kijken ze meteen naar anderen. Dit is wat de narcist/codependent relatie in stand houdt.

De codependent vraagt zich nooit af: Wat maakt de narcist tot de ultieme autoriteit?

Waar haalt die persoon zo’n goddelijke gave vandaan? En nog belangrijker: kunnen ze deze gave zelf ontwikkelen?

Voorbij de narcist ligt de redding

Iedereen heeft het potentieel om zijn of haar gaven te ontwikkelen met voldoende moed en steun — ook codependents. Narcisten creëren de illusie dat ze een hogere autoriteit zijn met het ultieme ego en leiderschapskwaliteiten. Vervolgens overtuigen ze je ervan dat je nooit zo iemand zult worden, wat een regelrechte leugen is.

Voordat je deze twee cruciale ontwikkelingscomponenten kunt ontwikkelen, moet je op vaste grond staan. Je kunt geen gloeilamp installeren terwijl je in een eindeloze put valt. Je hebt een stevig podium en een ladder nodig.

De paradox in dit alles is dat de afgrond vaste grond is. Wanneer de codependent zich naar binnen richt en zichzelf toestaat te vallen zonder zich vast te klampen, beseft hij dat hij er nog steeds is. Alles is in orde.

In hun val bevinden ze zich in de stroom van het leven. In de afgrond is iets meer. Veel meer. In eenzaamheid, in de donkere nacht van de ziel, raakt de codependent op zijn gemak met het niets. Dan kan het proces van het ontwikkelen van gezonde structuren beginnen. Alleen dan vervaagt de macht van de narcist.

Het einde van co-dependentie en narcisme, het begin van leven

Tenzij we ophouden ons vast te klampen aan anderen en onze innerlijke duisternis onder ogen zien, kunnen we nooit naar het volgende stadium groeien. We blijven dan voer voor een narcist.

Overwin jezelf, overwin de dood, en je krijgt een stevige basis. Van daaruit kun je je lang genoeg concentreren om uit te vinden wat je nodig hebt.

Wanneer je het Zelf vertrouwt, ontwikkelt zich op natuurlijke wijze de ladder naar je Hogere Zelf. Dit is actualisatie.

Van binnenuit word je geholpen door je Ware Zelf, met zijn oneindige wijsheid, kracht, liefde en gratie. Als je niet afgeleid bent door anderen tevreden te willen stellen, als je rustiger en meer gefocust bent, kun je eindelijk horen wat het Zelf je al die tijd heeft willen vertellen:

Je bent goed genoeg; je kunt dit aan; je bent oneindig.

Als je deze eerste mijlpaal bereikt, heb je een kans om de narcistische/codependentie relatie te beëindigen en te herstellen van narcistisch misbruik.

Het vallen zal soms waanzinnige niveaus van vrees, schaamte en verwarring veroorzaken. De val is waarschijnlijk de moeilijkste onderneming die je ooit zult ondernemen. Zorg dus voor alle steun die je nodig hebt. Therapeuten, vrienden, een liefdevolle groep.

Maar als je niet de moed vindt om jezelf te laten vallen, zul je nooit vooruitgang boeken. Het is eng, het is moeilijk, maar als je het eenmaal doorhebt, zul je zien dat het oneindig mooi is. Aan de andere kant van co-dependentie wacht je een leven dat de moeite waard is.