Idealiseren, afwaarderen en afdanken: de vicieuze cirkel van de narcist

De cyclus van idealiseren, afwaarderen en afdanken van narcisten is een heel kwaadaardig aspect van narcistisch misbruik. Het laat de doelpersoon verward, verlaten en waardeloos achter. Als we beter kijken, zien we dat dit gedrag niets te maken heeft met de doelpersoon, maar alles met het verwrongen wereldbeeld van de narcist. Om de cyclus van idealiseren, afwaarderen en afdanken beter te begrijpen, helpt het om eerst de geest en de geschiedenis van de narcist te begrijpen.

Waarom idealiseren, afwaarderen en afdanken narcisten?

Om hun gevoel van superioriteit te versterken, moeten narcisten mensen rekruteren. Maar niet iedereen komt in aanmerking. Deze club is exclusief en heeft twee toelatingseisen:

1. De bereidheid om narcistische bevoorrading te bieden.
2. Het bewijs van perfectie.

Om deze reden moet iedereen met wie de narcist omgaat nuttig en/of waardevol zijn.

Het is voor narcisten van levensbelang om een harem van onderdanen en bewonderaars te hebben in hun psychologische pantheon van doelpersonen. Als een doelpersoon bereid is om aandacht, bevestiging, seks, middelen of diensten te bieden, zal de narcist hem of haar idealiseren als een waardevol onderwerp – zolang hij of zij loyaal blijft. Uiteindelijk kan de narcist zich gaan vervelen met de doelpersoon, of voldoet de doelpersoon niet aan zijn of haar oorspronkelijke belofte. De doelpersoon kan zich te veel verzetten, eisen stellen of, erger nog, de narcist beledigen. In andere gevallen wegen de gebreken van de doelpersoon te zwaar op de narcist en dwingen ze hem zijn schaamte te voelen. In al deze gevallen deinst de narcist terug en afdankt hij de doelpersoon snel.

Idealiseren, charmeren en verslinden

Dan zijn er nog de uitzonderlijke gevallen. Mensen die de schoonheid, kracht, intelligentie, status of vaardigheden hebben om echt geïdealiseerd te worden. De narcist is meteen onder de indruk van zo’n ‘hoogwaardig’ persoon en wil volledig met hem of haar versmelten. Dit is logisch als je het door een narcistische bril bekijkt. Als de persoon met wie je een relatie aangaat hoogwaardig is, ben jij dat door associatie ook.

Door de aandacht, middelen, diensten of status van anderen te verslinden, kan de narcist zijn gevoel van goddelijkheid versterken. De narcistische wereld is een eenmanscultus die bestaat uit talloze onderdanen en goden. De narcist wordt ofwel aanbeden, ofwel aanbidt hij anderen als een manier om zijn grootsheid te versterken. De narcist idealiseert ook mensen om zich veilig genoeg te voelen om een band op te bouwen. Door zich voor te stellen dat iemand onvoorwaardelijk loyaal of perfect is, kan hij een band opbouwen met iemand die hem nooit zal verlaten of teleurstellen.

Maar deze corrupte religie is slechts een fantasie in het hoofd van de narcist. Het hele leven van de narcist is gewijd aan het voeden van zijn grootsheid. Hij gebruikt echte mensen, exploiteert echte middelen, kwetst echte gevoelens en veroorzaakt echte schade – en dat alles terwijl hij zichzelf afschermt van de realiteit binnenin, namelijk de zelfhaat, schaamte en woede die hij in zijn jeugd heeft geïnternaliseerd.

Gevangen in een vicieuze cirkel: de herhalingsdrang van de narcist

In een ‘goed genoeg’ kindertijd raakt het kind diep gehecht aan de moeder en creëert het een veilige ‘thuisbasis’ in haar verzorgende energie. De moeder is gul in haar toegankelijkheid en warmte en laat het kind zijn zenuwstelsel en zelfbeeld via haar reguleren. De moeder ziet het kind, accepteert het kind en geniet van zijn aanwezigheid.

Uiteindelijk wordt de nieuwsgierigheid van het kind sterker en waagt het zich in de wereld. Wanneer het zich onveilig begint te voelen, rent het terug naar mama om dat gevoel van veiligheid terug te krijgen. Na verloop van tijd schommelt het tussen vrijheid en verzorging, heen en weer gaand terwijl het zich actualiseert tot een onafhankelijke en capabele volwassene. Dit staat bekend als het individuatiesproces.

Oorspronkelijke verraad

Het gekwetste kind had deze luxe niet. Het werd niet gezien of geaccepteerd zoals het werkelijk was, en de moeder genoot niet van zijn aanwezigheid – tenzij het voldeed aan haar verwachtingen. Het kind drong aan, probeerde en werkte mee om de liefde van zijn moeder te krijgen, maar die kwam nooit.

Naarmate de jaren verstreken, broeide er een gevoel van verraad en woede onder de oppervlakte. Schaamte brandde onder hun huid omdat ze keer op keer werden afgewezen. De pijn van niet gezien of geaccepteerd worden werd te groot. Het kind raakte getraumatiseerd en splitste zich psychologisch af van de moeder. Deze kloof zou een leven lang blijven bestaan. Als niemand het kind zou zien voor wat het waard was, zou het zichzelf zien. De narcist was geboren.

Op zoek naar verlossing

Trauma heeft een fascinerende levenscyclus. Wanneer iemand overweldigd wordt door een negatieve ervaring en deze niet kan verwerken, raakt hij getraumatiseerd. Of het nu gaat om angst, schaamte of schuldgevoelens, de energie van de emoties wervelt in hem en blijft vastzitten als in een snelkookpan. De ‘trauma-energie’ wordt dan willekeurig geactiveerd en uit zich in het leven van de persoon.

Trauma is een ervaring die vast komt te zitten in het vagevuur. Een mens kan het oorspronkelijke trauma alleen oplossen als hij kan bewijzen dat hij de volgende keer dat zich een soortgelijke gebeurtenis voordoet, in staat is om ermee om te gaan. Een kind dat getraumatiseerd is door een natuurramp kan bijvoorbeeld worden aangemoedigd om te schudden en weg te rennen. Door dat te doen, neemt het de controle over zijn trauma over en kan het dit oplossen. Dat wil zeggen: hulpeloosheid leidt tot trauma, controle lost het op.

In het geval van narcisten is hun trauma gebaseerd op hun oorspronkelijke relatie met hun moeder. Om dit trauma op te lossen, moeten ze het hele gebeuren opnieuw beleven. Daarom rekruteren ze mensen voor een uitgebreide show, onder het mom van een normale relatie.

De cyclus van idealiseren, afwaarderen en afdanken is dus niets persoonlijks. Veel doelpersonen zijn geschokt als ze dit ontdekken. Ze zijn gerekruteerd voor een herschepping van het verleden in de vorm van een schitterende fantasie.

De mechanica van de cyclus van idealiseren, afwaarderen en afdanken van de narcist

De narcist bevindt zich op een tredmolen en rent voortdurend weg van zijn of haar trauma uit de kindertijd. De enige oplossing die hij of zij ziet, is een fantasiewereld creëren, mensen daarin rekruteren en ze vervolgens idealiseren.

Idealiseren is super belangrijk, want als de persoon ‘perfect’ is, dan is de kans groot dat de relatie deze keer wel lukt. In hun jeugd zag of accepteerde de moeder de narcist niet zoals hij of zij was. De ‘ideale’ persoon zou echter dit alles en nog veel meer bieden.

De waarheid is echter nooit ver weg, hoe de narcist zichzelf en anderen ook voor de gek houdt. Achter hun façade schuilt een paranoïde ego dat altijd op zijn hoede is voor verraad. Als de doelpersoon afwijkt van zijn rol in de fantasie van de narcist, zal de narcist hem of haar dat niet vergeven. Doelpersonen kunnen roekeloos of onzorgvuldig handelen en de narcist van streek maken. Ze kunnen de narcist beledigen, soms met opzet, omdat hun geduld met de starheid, het perfectionisme en de controlerende aard van de narcist opraakt. De doelpersoon kan vreemdgaan, of zelf ook gekwetst zijn, waardoor hij of zij de narcist op vreselijke manieren pijn wil doen. In zulke gevallen krijgt de narcist een elektrische schok die zijn fantasieprojectie doet wankelen, waardoor de realiteit naar binnen sijpelt.

Wanneer de realiteit de kop opsteekt

In extreme gevallen, zoals bedrog en andere vormen van verraad, raakt de grootsheid van de narcist onherstelbaar beschadigd. Ze reageren door te besluiten dat de doelpersoon niet langer nuttig of perfect is, maar slecht of zelfs walgelijk. Onder het fantasierijk van de narcist schuilt een enorme paranoia, schaamte en woede.

Wanneer je de narcist voldoende verraadt of teleurstelt, komt hun diep onderdrukte giftige trauma naar boven en neemt het de overhand. In plaats van dit te zien voor wat het is, projecteert de narcist zijn pijn en ongemak naar buiten en richt het op de doelpersoon, oftewel de vreselijke of waardeloze persoon. De narcist besluit dan om de doelpersoon af te danken, wat de fase van afwaardering inluidt. Vanaf dit moment legt de narcist de basis om zich van de ander te ontdoen.

Tijdens de afwaarderingsfase wordt de narcist koud en minachtend, en veroordeelt, bekritiseert, negeert, valt of belachelijk maakt hij je naar believen. Omdat je nog steeds in de fantasie gevangen zit, komt deze afwaarderingsfase als een enorme schok. Je raakt verbijsterd, vernederd en misselijk. In sommige gevallen kan de narcist je gewoon negeren of zonder iets te zeggen weglopen.

Door hun doelpersoon af te danken, krijgt de narcist zijn vrijheid terug. In hun getraumatiseerde, gespleten realiteit is dit de voltooiing van het oorspronkelijke individuatieproces dat ze met hun moeder niet hebben kunnen doorlopen. In werkelijkheid hebben ze dit allemaal in een fantasie gedaan. Er is niets wezenlijks veranderd in de narcist. Ze herbeleven het verleden in hun hoofd terwijl ze een echt persoon meeslepen, om die vervolgens uit te spuwen.

Idealiseren, afwaarderen en afdanken alle narcisten?

Als het hem uitkomt, zal de narcist de cyclus altijd beëindigen door de ander af te danken. Externe druk, zoals een huwelijk of financiën, kan de narcist echter veel langer in de relatie houden dan hij zou willen. In dergelijke gevallen zal de afwaarderingsfase jarenlang voortduren, terwijl de doelpersoon vecht om de narcist tevreden te houden en hem narcistische bevoorrading geeft. Dit is waar narcistisch misbruik echt hartverscheurend wordt.

Als het leven van de narcist nauw verweven is met dat van de doelpersoon, moet hij de doelpersoon langzaam van zich afduwen voordat hij hem kan afdanken. De doelpersoon, die inmiddels gewend is geraakt aan de warmte van de onvoorwaardelijke positieve aandacht van de narcist, raakt in paniek en begint aan zichzelf te twijfelen tijdens de fase van afwaardering. Om weer in de gunst van de narcist te komen en terug te keren naar de idealisatiefase, worden de pogingen om de narcist tevreden te stellen opgevoerd. De hoop is om zichzelf in de ogen van de narcist te herstellen en zo de relatie opnieuw te injecteren met de oorspronkelijke ‘idealisatie’-drug.

Voor de doelpersoon voelt het in het begin geweldig om een band op te bouwen met de persoon van je dromen. De getraumatiseerde kern van de narcist blijft echter onder de oppervlakte aanwezig. De doelpersoon vergeet dat alle drugs na verloop van tijd uitgewerkt zijn en dat de slechte gevoelens weer de kop opsteken wanneer de wrede, ijskoude realiteit zich doet gelden en de ware aard van de narcist naar boven komt als de cyclus van idealiseren, afwaarderen en afdanken zijn hoogtepunt bereikt. De narcist gaat dan verder, op zoek naar de volgende persoon om zijn drama mee te herhalen, onbewust hopend dat hij deze keer erin slaagt zijn trauma op te lossen en zijn individuatie te voltooien.